وندالیسم (تخریب گرایی) چیست؟ علل، انواع و راهکارها

پدیده وندالیسم یا تخریب گرایی نوعی ناهنجاری اجتماعی است که در آن افراد به تخریب عامدانه اموال عمومی آثار فرهنگی و تاریخی می پردازند. این رفتار نه تنها چهره شهرها را مخدوش می کند و هزینه های مادی قابل توجهی را به جامعه تحمیل می کند بلکه ریشه در مسائل عمیق تر روانی و اجتماعی دارد. درک دلایل بروز این رفتار مخرب شناخت انواع آن از جمله وندالیسم اینترنتی و آشنایی با راهکارهای پیشگیری و مقابله با آن گام مهمی در جهت حفظ سرمایه های ملی و ارتقاء سلامت اجتماعی است.

وندالیسم یا بیماری روانی تخریب گرایی

وندالیسم به معنای تخریب کنترل نشده اموال عمومی یا آثار فرهنگی باارزش است و به عنوان یک ناهنجاری و بزه اجتماعی در جوامع مدرن شناخته می شود. این رفتار اغلب واکنشی خصمانه و کینه توزانه نسبت به فشارها ناملایمات اجحاف ها یا شکست های فردی و اجتماعی تحلیل می شود. وندالیسم می تواند از اشکال خفیف مانند دیوارنویسی و خط انداختن روی خودروها آغاز شده و تا موارد شدیدتر مانند شکستن شیشه ها غارت و ایجاد هرج و مرج پیش برود.

کارشناسان معتقدند که وندالیسم تنها یک عمل مجرمانه نیست بلکه می تواند ریشه های عمیق تری در مشکلات روانی و اجتماعی داشته باشد. این پدیده بازتابی از نارضایتی ها و عقده های سرکوفته ای است که فرد راهی برای ابراز سالم آن ها پیدا نمی کند و در نتیجه به سمت تخریب سوق داده می شود.

ریشه لغوی

نام «وندالیسم» از رفتار قوم باستانی «وندال ها» (Vandals) گرفته شده است. این قوم که از زیرمجموعه های ژرمن ها بودند در قرون اول تا پنجم میلادی و همزمان با سقوط امپراتوری روم غربی دست به تاخت و تازهای گسترده ای در اروپا زدند. مهم ترین اقدام آن ها غارت و ویرانی شهر رم در سال ۴۵۵ میلادی به رهبری گایسریک بود.

در جریان این حمله بسیاری از بناهای تاریخی و فرهنگی رم بدون توجه به ارزش و قدمتشان توسط وندال ها نابود شدند. این رفتار مخرب و بی توجهی به میراث فرهنگی باعث شد که بعدها از واژه وندالیسم برای اشاره به هرگونه تخریب بی هدف و کنترل نشده اموال عمومی و آثار فرهنگی استفاده شود. این اصطلاح به ویژه در دوران انقلاب فرانسه برای توصیف تخریب کنندگان اموال عمومی و آثار هنری رواج یافت.

علل بروز بیماری وندالیسم یا تخریب گرایی

بروز وندالیسم مجموعه ای پیچیده از عوامل فردی اجتماعی و فرهنگی است که دست به دست هم می دهند. این عوامل می توانند شامل نارضایتی های فردی ناکامی ها کمبودها و همچنین مشکلات ساختاری در جامعه باشند. درک این ریشه ها برای مقابله موثر با این پدیده ضروری است.

اختلاف طبقاتی زیاد در جامعه

یکی از عوامل مهم در بروز وندالیسم وجود فاصله طبقاتی چشمگیر در جامعه است. این اختلاف باعث ایجاد حس بی عدالتی تبعیض و خشم در میان اقشار پایین تر و حاشیه نشین می شود. این حس محرومیت و نابرابری می تواند به صورت رفتارهای مخرب و تخریبی نسبت به نمادهای جامعه یا اموال عمومی که متعلق به دیگران یا سیستم حاکم تلقی می شوند بروز پیدا کند.

فرهنگ اجتماعی ضعیف

ضعف در نظام های تربیتی و فرهنگی جامعه شامل ریشه های دینی اخلاقی تاریخی و قانونی می تواند زمینه ساز بروز وندالیسم باشد. نبود آموزش کافی در زمینه ارزش و اهمیت حفظ میراث فرهنگی و اموال عمومی باعث می شود افراد نسبت به تخریب این دارایی ها بی اهمیت شوند. یادگاری نویسی و تخریب بناهای تاریخی در ایران نمونه ای بارز از تاثیر ضعف فرهنگی و آموزشی در بروز این پدیده است.

نبود کنترل بر هیجانات

عدم توانایی فرد در کنترل هیجانات شدید مانند خشم عصبانیت ناکامی یا حتی خوشحالی های افراطی عامل دیگری در بروز وندالیسم است. افراد با انرژی منفی ناشی از عقده های سرکوفته خانوادگی و اجتماعی ناکامی های فردی و جمعی و محرومیت ها ممکن است به سمت تخریب اموال عمومی یا آثار تاریخی روی آورند تا این هیجانات را تخلیه کنند. پرخاشگری در این موارد به عنوان یک سازوکار دفاعی برای تسلط بر محیط و کسب آرامش موقت عمل می کند.

ضعف قانونی

نبود سخت گیری کافی در اعمال قوانین و مجازات ها علیه تخریب کنندگان اموال عمومی و آثار تاریخی یکی از عوامل تشدیدکننده وندالیسم است. زمانی که افراد مشاهده می کنند که عاملان تخریب به راحتی از عواقب اعمال خود می گریزند یا مجازات های بازدارنده ای برای آن ها در نظر گرفته نمی شود انگیزه برای ارتکاب این جرم کاهش نمی یابد. این ضعف قانونی می تواند به تکرار و گسترش این رفتار در جامعه منجر شود.

آسیب شناسی اجتماعی

از دیدگاه آسیب شناسی اجتماعی وندالیسم نتیجه تعامل پیچیده ای از مشکلات فردی (مانند مشکلات روانی و هیجانی) فرهنگی (مانند ضعف در آموزش و ارزش گذاری) و اجتماعی (مانند نابرابری و ضعف نهادها) است. نبود نظارت و پیگیری قانونی این مشکلات را تشدید می کند. وندالیسم می تواند اشکال مختلفی داشته باشد؛ از آسیب فیزیکی به اشیاء گرفته تا رفتارهای با ظاهر هنری مانند گرافیتی و یا تخریب های مجازی در فضای آنلاین.

وندالیسم اینترنتی

وندالیسم اینترنتی یا حملات فله ای به تخریب کنترل نشده محیط وب اشاره دارد. این پدیده می تواند صدمات جدی و جبران ناپذیری به صاحبان وب سایت ها مراکز داده و شرکت ها وارد کند و امنیت فضای مجازی را به چالش بکشد. این نوع وندالیسم نشان دهنده گسترش رفتارهای تخریبی از دنیای فیزیکی به فضای دیجیتال است.

علل وندالیسم اینترنتی

وندالیسم در فضای آنلاین نیز مانند دنیای واقعی ریشه های متعددی دارد. برخی از علل اصلی بروز وندالیسم اینترنتی شامل کنجکاوی صرف و علاقه شخصی به نفوذ و دستکاری سیستم ها است. همچنین مسائل سیاسی و ابراز مخالفت با وب سایت ها یا نهادهای خاص و تعصبات دینی و مذهبی که منجر به حمله به پلتفرم های مخالف دیدگاه های فرد می شود از دیگر عوامل شایع در بروز این نوع وندالیسم هستند.

نمونه هایی از وندالیسم اینترنتی

در ایران نمونه های متعددی از وندالیسم اینترنتی رخ داده است. یکی از این موارد حمله به وبگاه پرشین بلاگ بود که باعث محدودیت دسترسی کاربران به وبلاگ هایشان برای مدتی شد. نمونه دیگر حمله به دیتاسنتر شرکت Our Iran بود که دسترسی به صدها وبگاه ایرانی از جمله وبگاه بورس اوراق بهادار بانک ها و خبرگزاری ها را برای مدتی ناممکن ساخت. این نمونه ها نشان دهنده گستردگی و تاثیر وندالیسم اینترنتی در فلج کردن خدمات آنلاین هستند.

وندال ها

اصطلاح «وندال» به شخصی اطلاق می شود که دست به اعمال تخریبی و وندالیسم می زند. وندال ها افرادی هستند که به دلایل مختلف اعم از مشکلات روانی اجتماعی یا فرهنگی اقدام به آسیب رساندن به اموال عمومی آثار تاریخی یا دارایی های خصوصی دیگران می کنند. شناخت ویژگی ها و انگیزه های این افراد برای درک بهتر پدیده وندالیسم و یافتن راهکارهای مناسب جهت پیشگیری و درمان اهمیت دارد.

کودکان و وندالیسم

رفتارهای وندالیستی اغلب در سنین نوجوانی و جوانی مشاهده می شود هرچند در کودکان نیز ممکن است به اشکال خفیف تر بروز کند. در این سنین وندالیسم می تواند ناشی از نیاز به ابراز وجود تخلیه انرژی اعتراض به شرایط یا تاثیرپذیری از گروه همسالان باشد. رسیدگی به نیازهای روانی و اجتماعی کودکان و نوجوانان فراهم کردن محیط های سالم برای فعالیت و بیان خود و آموزش مسئولیت پذیری در سنین پایین نقش مهمی در پیشگیری از شکل گیری رفتارهای وندالیستی در آینده دارد.

فعالیت های پیشگیرانه برای بیماری وندالیسم

برای مقابله با پدیده وندالیسم مجموعه اقدامات پیشگیرانه ای لازم است که هم شامل اصلاحات ساختاری در جامعه و هم اقدامات فرهنگی و آموزشی می شود. یکی از مهم ترین راهکارها تقویت پیوند اجتماعی افراد با جامعه است؛ به این معنی که فرد احساس کند در جامعه جایگاه و تعلق خاطر دارد. این حس تعلق انگیزه او را برای حفظ و نگهداری از اموال عمومی و میراث فرهنگی افزایش می دهد.

نظریه «پنجره شکسته» نیز بر اهمیت حفظ نظم و آراستگی محیط تاکید دارد؛ جامعه و محیطی تمیز و مرتب کمتر مستعد وندالیسم است در حالی که بی نظمی و تخریب های کوچک اولیه می تواند به تخریب های بزرگتر دامن بزند. آگاهی بخشی عمومی در مدارس دانشگاه ها و رسانه ها در خصوص ارزش اموال عمومی و آثار تاریخی و پیامدهای تخریب آن ها از دیگر اقدامات ضروری است. همچنین توجه به مسائل و مشکلات نوجوانان و جوانان و رفع نیازهای آنان کاهش تبعیض ها و بی عدالتی ها و ایجاد زمینه های مشارکت مردم در نظارت و حفاظت از اموال عمومی همگی در کاهش شیوع وندالیسم موثر هستند.

آشنایی با پدیده وندالیسم و راهکارهای مقابله با آن از دیدگاه روانشناسی

از دیدگاه روانشناسی وندالیسم اغلب به عنوان راهی برای تخلیه فشارها و هیجانات منفی مانند خشم ناکامی و اضطراب دیده می شود که فرد توانایی مدیریت آن ها را ندارد. این رفتار می تواند ناشی از عقده های سرکوفته احساس بی قدرتی یا نیاز به جلب توجه باشد. پرخاشگری که در وندالیسم خود را نشان می دهد گاهی یک سازوکار دفاعی ناپخته برای مقابله با موقعیت های نامطلوب است.

راهکارهای روانشناختی برای مقابله با وندالیسم شامل شناسایی و درمان ریشه های روانی این رفتار در افراد است. این ممکن است شامل آموزش مهارت های کنترل خشم و مدیریت هیجانات افزایش عزت نفس و ارائه راهکارهای سالم برای ابراز احساسات و تخلیه انرژی باشد. در موارد شدید مشاوره و روان درمانی برای پرداختن به مشکلات عمیق تر روانی که منجر به رفتارهای تخریبی می شوند ضروری است.

مطالعات صورت گرفته بر روی درمان بیماری وندالیسم

اگرچه وندالیسم بیشتر به عنوان یک پدیده اجتماعی و بزهکاری مورد مطالعه قرار گرفته است اما رویکردهای درمانی آن بر پایه فهم ریشه های روانی و اجتماعی آن استوار است. مطالعات و پژوهش ها در این زمینه بر شناسایی عوامل فردی مستعد وندالیسم (مانند مشکلات هیجانی سابقه آسیب های روانی) و عوامل محیطی موثر (مانند خانواده همسالان شرایط اجتماعی) تمرکز دارند.

درمان وندالیسم معمولاً یک رویکرد چندوجهی را طلب می کند که شامل مداخلات روانشناختی (مانند رفتاردرمانی مدیریت خشم) مداخلات اجتماعی (مانند تقویت مهارت های اجتماعی بهبود ارتباط با جامعه) و در صورت لزوم حمایت های خانواده و نهادهای حمایتی است. موفقیت درمان بستگی به شدت رفتار وندالیستی سن فرد و همکاری او در فرآیند درمان دارد. پژوهش ها بر اهمیت اقدامات پیشگیرانه و شناسایی زودهنگام افراد مستعد تاکید دارند.

بیماری وندالیسم چیست؟

وندالیسم ناهنجاری اجتماعی است که شامل تخریب عامدانه و کنترل نشده اموال عمومی آثار فرهنگی و تاریخی می شود. این رفتار غالباً واکنشی خصمانه به فشارها یا ناکامی های فردی و اجتماعی است و ریشه در مشکلات روانی و اجتماعی دارد.

در حال حاضر همه گیری پدیده وندالیسم به چه صورت است؟

پدیده وندالیسم در سراسر جهان رایج است و به اشکال مختلف از جمله دیوارنویسی تخریب اموال عمومی و حتی حملات سایبری بروز می کند. شدت و نوع آن در جوامع مختلف متفاوت است اما به عنوان یک مشکل جدی اجتماعی شناخته می شود.

چه تعداد از افراد جامعه این امکان وجود دارد که رفتارهای از نوع وندالیسم را از خود بروز دهند؟

ارائه آمار دقیق دشوار است اما عواملی مانند نابرابری اجتماعی ضعف فرهنگی و مشکلات کنترل هیجان می توانند افراد زیادی به ویژه جوانان را مستعد بروز رفتارهای وندالیستی در شرایط خاص کنند.

چگونه می توان افراد وندال را شناخت؟

افراد وندال کسانی هستند که به صورت عامدانه و اغلب بدون دلیل مشخص به تخریب اموال عمومی یا خصوصی می پردازند. این رفتار ممکن است نشانه ای از خشم درونی ناکامی یا عدم تعلق خاطر به جامعه و اموال آن باشد.