پارک ملی خبر در استان کرمان

پارک ملی خبر در استان کرمان گوهری طبیعی و کم نظیر است که در دل منطقه ای عمدتاً خشک تنوع زیستی و چشم اندازهای فوق العاده ای را در خود جای داده است. این منطقه حفاظت شده با اکوسیستم های متنوع کوهستانی و دشتی زیستگاه گونه های گیاهی و جانوری ارزشمندی است و فرصتی بی نظیر برای آشنایی با طبیعت بکر جنوب شرق ایران فراهم می کند. اطلاعات دقیق درباره این پارک ملی به علاقه مندان در برنامه ریزی برای بازدید یا درک بهتر اهمیت آن کمک شایانی خواهد کرد.

معرفی پارک ملی خبر

پارک ملی خبر که در استان کرمان واقع شده یکی از مهم ترین مناطق حفاظت شده ایران و یازدهمین منطقه ای است که عنوان پارک ملی را دریافت کرده است. این پارک با مساحتی حدود ۱۴۰,۰۰۰ هکتار در شهرستان های بافت و ارزوئیه گسترده شده است.

ویژگی بارز پارک ملی خبر تنوع بی نظیر اکوسیستم ها شامل ارتفاعات بلند دشت های وسیع و حوضه های آبخیز متعدد است. این تنوع ناشی از وجود سه نوع آب و هوای سردسیری معتدل و گرمسیری در محدوده پارک است که آن را در سطح کشور متمایز می کند.

تاریخچه حفاظت از این منطقه به سال ۱۳۵۰ بازمی گردد که ابتدا به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام شد. سپس در سال ۱۳۵۴ به پناهگاه حیات وحش خبر و روچون ارتقا یافت. در نهایت بر اساس مصوبه سال ۱۳۷۸ شورای عالی حفاظت محیط زیست بخش عمده ای از آن به عنوان پارک ملی خبر و مابقی به عنوان پناهگاه حیات وحش روچون به ثبت رسید.

این پارک به دلیل اهمیت زیست محیطی خود در سال ۱۹۹۴ به عنوان یکی از نواحی مهم پرندگان در خاورمیانه (IBA) و در سال ۱۳۷۰ نیز به عنوان منطقه گردشگری فرهنگی در سازمان فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده است که نشان دهنده ارزش بالای حفاظتی و گردشگری آن است.

پارک ملی خبر در بافت

پارک ملی خبر به طور عمده در بخش های شهرستان بافت و شهرستان ارزوئیه استان کرمان قرار گرفته است. این موقعیت جغرافیایی دسترسی به پارک را از طریق مسیرهای ارتباطی این شهرستان ها فراهم می سازد. قرارگیری پارک در این منطقه از استان کرمان آن را به یکی از مهم ترین جاذبه های طبیعی و اکوتوریستی منطقه تبدیل کرده است.

تاریخچه پارک ملی خبر

روند حفاظت از منطقه خبر و روچون طی چند مرحله تکامل یافته است. در سال ۱۳۵۰ این منطقه ابتدا به عنوان منطقه حفاظت شده معرفی شد. در سال ۱۳۵۴ سطح حفاظتی آن به پناهگاه حیات وحش ارتقا یافت و با نام پناهگاه حیات وحش خبر و روچون شناخته شد.

نقطه عطف مهم مصوبه سال ۱۳۷۸ شورای عالی حفاظت محیط زیست بود که بر اساس آن وسعتی معادل ۱۴۹,۹۸۲ هکتار به عنوان یازدهمین پارک ملی ایران با عنوان پارک ملی خبر ثبت گردید. بخش باقی مانده از منطقه نیز همچنان تحت عنوان پناهگاه حیات وحش روچون حفاظت می شود.

علاوه بر این پارک ملی خبر در سال ۱۹۹۴ به دلیل اهمیت برای پرندگان به عنوان یک ناحیه مهم پرندگان (IBA) در خاورمیانه به ثبت رسید. همچنین در سال ۱۳۷۰ این منطقه به دلیل ویژگی های طبیعی و فرهنگی خود به عنوان منطقه گردشگری فرهنگی در سازمان فرهنگی یونسکو ثبت شده است که نشان دهنده جایگاه بین المللی آن است.

ویژگی های پارک ملی خبر

پارک ملی خبر به دلیل داشتن ویژگی های طبیعی استثنایی منطقه ای کم نظیر در ایران محسوب می شود. این پارک شامل طیف گسترده ای از چشم اندازهای طبیعی است که از کوه های خشک و صخره ای با ارتفاع بالا تا دشت های هموار و کم ارتفاع دره ها تپه ماهورها جنگل های کوهستانی و مناطق استپی را در بر می گیرد. وجود این تنوع توپوگرافی و اکوسیستمی شرایط را برای حضور گونه های متنوع گیاهی و جانوری فراهم کرده است.

یکی دیگر از ویژگی های مهم پارک ملی خبر تنوع اقلیمی آن است. در این منطقه سه نوع آب و هوای سردسیری معتدل و گرمسیری همزیستی دارند که همین عامل تنوع زیستی را به شدت افزایش داده است. این تفاوت اقلیمی در کنار چشم اندازهای متنوع پارک ملی خبر را به یک ذخیره گاه طبیعی بسیار با ارزش و دیدنی تبدیل کرده که پتانسیل های زیادی برای حفاظت مطالعه و گردشگری دارد.

زمین شناسی

پارک ملی خبر از منظر زمین شناسی در بخش جنوبی زون سنندج – سیرجان واقع شده است. قدیمی ترین سنگ های موجود در منطقه سنگ های دگرگونی مربوط به دوره کامبرین هستند. بخش وسیعی از پارک را نیز همین سنگ های دگرگونی تشکیل می دهند که در قالب سه کمپلکس گل گهر روتشون و خبر قابل مشاهده اند. در کنار این ها سنگ های آتشفشانی و رسوبی نیز در بخش هایی از پارک دیده می شوند.

نکته قابل توجه در زمین شناسی منطقه حضور سنگ های دگرگونی شیلی نهشته های فلیش گونه و ماسه سنگی است که به شدت فرسایش پذیر هستند. از نظر چینه شناسی پارک ملی خبر منطقه ای متنوع است و سازندهای سنگی آن شامل سنگ های دوران کواترنری هولوسن پلیستوسن الیگومیوسن ژوراسیک-کرتاسه کربونیفر دوونین کامبرین-اردویسین و مزوزوئیک می شود. مهم ترین گسل های موجود در منطقه نیز گسل دهسرد و گسل خبر هستند که ساختار زمین شناسی پارک را تحت تاثیر قرار داده اند.

اقلیم

اقلیم پارک ملی خبر تحت تاثیر توده های هوایی مختلفی قرار دارد. در زمستان سیستم های پرفشار شمالی مانند پرفشار سیبری و آزور و همچنین سیستم های کم فشار مدیترانه ای و سودان بر منطقه تاثیر می گذارند. در تابستان نیز جریان های کم فشار موسمی هند و کم فشار حرارتی کویر مرکزی و لوت عامل اصلی شرایط آب و هوایی هستند.

بر اساس مطالعات آمبرژه چهار نوع اقلیم خشک سرد خشک نیمه سرد خشک معتدل و بیابانی گرم میانه در پارک مشاهده می شود که بیشترین گستردگی مربوط به اقلیم خشک نیمه سرد است. منشأ اصلی بارندگی ها در پارک که عمدتاً در فصل زمستان رخ می دهد جریان های مدیترانه ای است.

میانگین بارندگی سالانه حدود ۲۵۳.۶۹ میلی متر گزارش شده است. میانگین سالانه دمای روزانه بین ۱۳.۷ تا ۲۵.۳ درجه سانتی گراد متغیر است و به طور متوسط ۷۸ روز در سال یخبندان رخ می دهد. حداکثر میانگین سالانه رطوبت نسبی ماهانه ۴۷ درصد است. جهت باد غالب از آبان تا اردیبهشت غربی و جنوب غربی و از خرداد تا مهر شمالی است و میانگین سرعت باد غالب شمالی حدود ۵.۴ متر بر ثانیه است.

منابع آبی

منابع آبی پارک ملی خبر عمدتاً از آب های زیرزمینی تامین می شود. بر اساس آمار سال ۱۳۸۱ این پارک دارای ۸۶ چشمه بزرگ و کوچک با کیفیت نسبتاً خوب تا خوب است. همچنین ۳۸ حلقه چاه و ۱۷ رشته قنات در این محدوده وجود دارند که به تامین آب مورد نیاز منطقه کمک می کنند. هرچند این آمار مربوط به گذشته است اما نشان دهنده وابستگی پارک به منابع آب زیرزمینی است.

کوه های پارک ملی خبر

یکی از عناصر اصلی چشم انداز پارک ملی خبر وجود کوه های بلند و مرتفع در کنار دشت ها است. کوه خبر با ارتفاع ۳۸۵۱ متر یکی از مهم ترین ارتفاعات این پارک محسوب می شود. این کوه ها اغلب خشک و صخره ای هستند و دسترسی به آن ها می تواند دشوار باشد. وجود این ساختارهای کوهستانی تنوع توپوگرافی پارک را افزایش داده و زیستگاه های متفاوتی را برای انواع گونه های گیاهی و جانوری به وجود آورده است.

غارهای پارک ملی خبر

پارک ملی خبر علاوه بر کوه ها و دشت ها دارای پدیده های زمین شناسی جالبی مانند غارها نیز هست. یکی از غارهای شناخته شده در این منطقه غار شب پره است که دهانه آن در کوه بزرگ خبر قرار دارد. وجود این غارها به جذابیت های طبیعی و زمین شناختی پارک می افزاید و می تواند مورد توجه علاقه مندان به غارنوردی و مطالعه ساختارهای کارستی قرار گیرد.

تنوع زیستی

تنوع زیستی بالا یکی از مهم ترین ویژگی های پارک ملی خبر است که آن را به منطقه ای ارزشمند برای حفاظت تبدیل کرده. تلاقی دو منطقه رویشی ایران-تورانی و صحرا-سندی در این محدوده به غنای گونه های گیاهی کمک شایانی کرده است. همچنین وجود طیف وسیعی از ارتفاعات دشت ها و تفاوت های اقلیمی (سردسیری معتدل گرمسیری) باعث ایجاد زیستگاه های متنوعی شده که هر کدام میزبان مجموعه ای منحصر به فرد از گونه های گیاهی و جانوری هستند.

این پارک به عنوان یک ذخیره گاه طبیعی با ارزش پناهگاه گونه های در معرض تهدید و بومی بسیاری است. تنوع اکوسیستم ها از کوهستان های صخره ای گرفته تا دشت های استپی و مناطق جنگلی شرایط زیستی مناسبی را برای بقای حیات وحش متنوع منطقه فراهم آورده است. این غنای گونه ای پارک ملی خبر را به یک آزمایشگاه طبیعی برای مطالعات علمی و مقصدی جذاب برای علاقه مندان به طبیعت و حیات وحش تبدیل کرده است.

پوشش گیاهی پارک ملی خبر

پوشش گیاهی پارک ملی خبر بسیار متنوع است و بر اساس آخرین مطالعات حدود ۷۵۰ گونه گیاهی در این منطقه شناسایی شده است که متعلق به ۲۸۸ جنس و ۷۵ خانواده هستند. از این تعداد ۱۲۰ گونه بومی این منطقه محسوب می شوند که نشان دهنده اهمیت حفاظتی پارک است.

حدود ۵۲.۸ درصد گونه های گیاهی به منطقه رویشی ایران-تورانی و ۱۲.۱ درصد به منطقه رویشی صحرا-سندی تعلق دارند و ۹.۸ درصد نیز بین این دو منطقه مشترک هستند. گونه های درختی و درختچه ای مهمی مانند بنه بادام کیکم و ارس در این پارک یافت می شوند. همچنین گونه های با ارزشی نظیر انار شیطان کنار زیتون وحشی استبرق و کهور نیز در محدوده پارک دیده می شوند.

بیشترین فراوانی درختان به گونه بنه اختصاص دارد که نقش کلیدی در ساختار رویش های جنگلی منطقه ایفا می کند. متاسفانه در سال های اخیر شیوع آفت نیمه انگلی لورانتوس به درختان بادام کوهی کیکم ارچن و تنگرس خسارات جدی وارد کرده است.

حیات وحش

پارک ملی خبر با داشتن زیستگاه های متنوع از دشت های باز تا کوهستان های انبوه محلی ایده آل برای زندگی انواع گونه های جانوری است. با وجود چالش هایی مانند شکار غیرمجاز و چرای دام بخش های وسیعی از پارک همچنان زیستگاه های با کیفیت بالا برای حیات وحش محسوب می شوند. زیستگاه های کوهستان خبر کفه دق علیجان و زنجیر آویز از بهترین مناطق برای مشاهده حیات وحش در این پارک هستند.

گونه های جانوری پارک ملی خبر

پارک ملی خبر زیستگاه ۳۴ گونه پستاندار ۷ گونه پرنده مهاجر ۸۵ گونه پرنده بومی و ۳۱ گونه خزنده است. این تنوع گونه ای بالا شامل حیوانات حمایت شده و با ارزشی نیز می شود. از جمله پستانداران مهم می توان به پلنگ جبیر کاراکال روباه شنی قوچ و میش کل و بز شغال کفتار گراز گرگ آهو و رودک عسل خوار اشاره کرد که رودک عسل خوار از کمیاب ترین گونه ها در ایران و جهان است.

در بخش پرندگان گونه هایی مانند هوبره عقاب طلایی عقاب دو برادر عقاب مارخور دلیجه کوچک شاهین پیغو و قرقی در این منطقه دیده می شوند. پرنده کمیاب جیرفتی نیز در پناهگاه حیات وحش روچون زندگی می کند. متاسفانه گونه هایی نظیر خرس سیاه گورخر ایرانی و دال قبلاً در این منطقه زیست می کرده اند اما منقرض شده اند. تلاش هایی برای معرفی مجدد گورخر ایرانی با انتقال تعدادی از آن ها به سایت تکثیر در پارک در حال انجام است.

پناهگاه حیات وحش روچون

پناهگاه حیات وحش روچون که نام خود را از روستای رچان گرفته منطقه ای حفاظت شده است که به صورت خوشه ای و در پنج قطعه مجزا در داخل محدوده پارک ملی خبر قرار دارد. این بخش ها در مناطق مختلف شهرستان های بافت و ارزوئیه از جمله نزدیکی روستاهای محمودآباد دهسرد خیرآباد ارزوئیه و رچان پراکنده شده اند.

منطقه روچون از سال ۱۳۷۸ همزمان با ارتقاء بخش عمده ای از خبر به پارک ملی به عنوان پناهگاه حیات وحش به حفاظت خود ادامه داد. این پناهگاه به دلیل دارا بودن ویژگی های طبیعی خاص یکی از مناطق کمیاب و نادر کشور محسوب می شود که پتانسیل های قابل توجهی برای استفاده در زمینه های مختلف آموزشی تحقیقاتی تفریحی و حتی اقتصادی دارد و نقش مهمی در حفظ تنوع زیستی منطقه ایفا می کند.

قابلیت های توریستی

پارک ملی خبر با توجه به ویژگی های طبیعی منحصربه فرد خود قابلیت های توریستی قابل توجهی دارد. طیف گسترده و متنوعی از چشم اندازها رویشگاه ها زیستگاه ها و حیات وحش جذابیت بالایی برای گردشگران طبیعت گرد ایجاد می کند. بر اساس ارزیابی های انجام شده حدود ۶۵ درصد از مساحت پارک برای کاربری توریسم گسترده و طبیعت گردی مناسب است.

علاوه بر توریسم گسترده که شامل پیاده روی در طبیعت پرنده نگری و مشاهده چشم اندازها می شود حدود ۱۶ درصد از مساحت پارک نیز برای کاربری توریسم متمرکزتر پتانسیل دارد. این قابلیت ها پارک ملی خبر را به مقصدی مهم برای توسعه اکوتوریسم در استان کرمان و جنوب شرق ایران تبدیل کرده است و فرصت هایی برای بازدید مسئولانه از این منطقه فراهم می آورد.

فعالیت های گردشگری

با توجه به قابلیت های توریستی پارک ملی خبر فعالیت های متنوعی می تواند در این منطقه انجام شود. این فعالیت ها شامل طبیعت گردی مشاهده حیات وحش پرنده نگری کوه نوردی در ارتفاعات پارک بازدید از غارها و لذت بردن از چشم اندازهای طبیعی می شود. همچنین پروژه های توسعه گردشگری در حال برنامه ریزی یا اجرا هستند که شامل ایجاد امکاناتی مانند موزه طبیعی مکان های اقامتی به صورت کمپ توریستی و فراهم آوردن امکان گردشگری هوایی می شود تا تجربه بازدیدکنندگان از پارک را غنی تر سازد.

بهترین زمان برای بازدید

انتخاب بهترین زمان برای بازدید از پارک ملی خبر به شرایط آب و هوایی منطقه بستگی دارد. با توجه به اینکه پارک دارای اقلیم های متنوع از سردسیری تا گرمسیری است فصل بهار (به خصوص اواخر فروردین و اردیبهشت) زمانی ایده آل برای مشاهده پوشش گیاهی سرسبز و فعالیت حیات وحش است. فصل پاییز نیز با هوای معتدل و دلپذیر زمان مناسبی برای طبیعت گردی و لذت بردن از رنگ های طبیعت است. فصل زمستان ممکن است در ارتفاعات سرد و همراه با یخبندان باشد و تابستان در مناطق دشتی گرمسیری بسیار گرم خواهد بود بنابراین بهار و پاییز معمولاً توصیه می شوند.

بزرگ ترین پروژه گردشگری و اکوتوریسم خاورمیانه در پارک ملی خبر

در بهمن ماه سال ۱۳۹۵ کلنگ زنی پروژه ای با عنوان بزرگ ترین پروژه گردشگری و اکوتوریسم خاورمیانه در پارک ملی خبر انجام شد. این پروژه با سرمایه گذاری ۳۰۰ میلیارد تومانی بخش خصوصی و با هدف توسعه زیرساخت های گردشگری در منطقه آغاز گردید. عنوان این طرح ملی ابتدا گردشگری و توسعه و حفاظت از پارک ملی خبر بود که بعدها به توسعه حفظ و نگهداری اکوتوریسم طبیعی پارک ملی خبر تغییر یافت.

اجزای این پروژه شامل ساخت امکاناتی نظیر موزه طبیعی تله کابین مکان های اقامتی به شکل کمپ های توریستی و فراهم آوردن امکان گردشگری هوایی می شود. هدف از این طرح افزایش قابلیت های توریستی پارک و جذب بیشتر گردشگر با حفظ اصول اکوتوریسم است. با این حال نحوه اجرای این پروژه از سوی برخی کارشناسان و رسانه ها با انتقاداتی نیز همراه بوده است که نگرانی هایی را در مورد تاثیرات احتمالی آن بر محیط زیست حساس پارک مطرح کرده اند.

پارک ملی خبر کجاست؟

پارک ملی خبر در استان کرمان در جنوب شرقی ایران واقع شده و بخش هایی از آن در محدوده شهرستان های بافت و ارزوئیه قرار دارد.

چرا پارک ملی خبر اهمیت دارد؟

اهمیت این پارک به دلیل تنوع زیستی بی نظیر شامل گونه های گیاهی و جانوری ارزشمند و وجود اکوسیستم ها و اقلیم های متنوع در یک منطقه عمدتاً خشک است که آن را به یک ذخیره گاه طبیعی مهم تبدیل کرده.

پناهگاه حیات وحش روچون کجاست؟

پناهگاه حیات وحش روچون منطقه ای حفاظت شده است که به صورت پنج قطعه پراکنده در داخل محدوده پارک ملی خبر و در شهرستان های بافت و ارزوئیه استان کرمان قرار گرفته است.

آیا پارک ملی خبر ثبت جهانی شده است؟

پارک ملی خبر در سال ۱۳۷۰ به عنوان منطقه گردشگری فرهنگی در سازمان فرهنگی یونسکو و در سال ۱۹۹۴ به عنوان ناحیه مهم پرندگان (IBA) به ثبت رسیده است. همچنین به عنوان ذخیره گاه زیست کره یونسکو نیز شناخته می شود.

چه حیوان هایی در این منطقه زندگی می کنند؟

این منطقه زیستگاه حیواناتی مانند پلنگ جبیر کاراکال قوچ و میش کل و بز رودک عسل خوار روباه شنی و انواع پرندگان شکاری و بومی از جمله هوبره و پرنده کمیاب جیرفتی است.