نمونه متن دادخواست استرداد اموال

دعوای استرداد اموال منقول راهکاری حقوقی است که به موجب آن، مالک می تواند مال منقول خود را که در تصرف دیگری است و علیرغم مطالبه، مسترد نمی شود، از طریق مراجع قضایی بازپس گیرد. این فرآیند مستلزم آگاهی از شرایط، مدارک لازم، نحوه تنظیم دادخواست و مراجع صالح قضایی است تا حقوق مالک به نحو مطلوب احقاق شود.

مواجهه با عدم استرداد مال منقول، خواه ناشی از امانت سپاری، قرض، اجاره، یا حتی غصب و خیانت در امانت باشد، می تواند دغدغه های جدی حقوقی برای افراد ایجاد کند. در چنین موقعیت هایی، آشنایی با مسیر قانونی و توانایی طرح دادخواست استرداد اموال برای بازپس گیری دارایی ها، امری ضروری است. این راهنما با هدف ارائه اطلاعات جامع و کاربردی، گام به گام فرآیند حقوقی استرداد مال منقول را تشریح می کند. از تعریف مفاهیم پایه تا ارائه نمونه متن دادخواست استرداد اموال به صورت قابل ویرایش برای سناریوهای مختلف، تلاش شده تا ابزاری مؤثر برای دفاع از حقوق قانونی شما فراهم آید و دسترسی به عدالت تسهیل گردد.

مفاهیم پایه و شرایط طرح دعوای استرداد مال منقول

پیش از ورود به جزئیات فرآیند قضایی، ضروری است که با مفاهیم بنیادین مرتبط با دعوای استرداد مال منقول و شرایط اساسی اقامه این دعوا آشنا شویم. درک این اصول، مبنای هرگونه اقدام حقوقی موفق در این زمینه خواهد بود.

مال منقول چیست و چه تفاوتی با مال غیرمنقول دارد؟

در نظام حقوقی ایران، اموال به دو دسته اصلی منقول و غیرمنقول تقسیم می شوند. این تفکیک، نه تنها در تعریف ماهیت مال اهمیت دارد، بلکه در تعیین صلاحیت دادگاه ها، نحوه اجرای احکام و حتی چگونگی انتقال مالکیت نیز نقش کلیدی ایفا می کند. مال منقول، همان طور که ماده ۱۹ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد، به اشیائی گفته می شود که «نقل آن از محلی به محل دیگر ممکن باشد بدون اینکه به خود یا محل آن خرابی وارد آید.» این تعریف شامل طیف گسترده ای از اموال می شود که از جمله رایج ترین آن ها می توان به خودرو، موتورسیکلت، انواع طلا و جواهرات، لوازم خانگی، گوشی تلفن همراه، لپ تاپ، اوراق بهادار و حتی وجه نقد اشاره کرد. ملاک اصلی در تشخیص مال منقول، قابلیت فیزیکی جابجایی بدون آسیب به خود مال یا مکان اصلی آن است.

در مقابل، مال غیرمنقول، به اموالی اطلاق می گردد که قابلیت جابجایی ندارند یا جابجایی آن ها مستلزم تخریب و ایراد آسیب جدی به خود مال یا محل قرارگیری آن است. مثال های بارز اموال غیرمنقول شامل زمین، ساختمان، آپارتمان و هر آنچه به زمین متصل و جزء لاینفک آن باشد، است. تفاوت عمده این دو دسته در نوع سندیت، نحوه ثبت و انتقال مالکیت (که برای اموال غیرمنقول معمولاً رسمی و الزامی است) و همچنین قوانین مربوط به صلاحیت محلی دادگاه ها است؛ برای دعاوی مربوط به مال غیرمنقول، غالباً دادگاه محل وقوع ملک صالح به رسیدگی است، در حالی که برای اموال منقول، قواعد دیگری حاکم است.

دعوای استرداد مال منقول: تعریف، اهداف و کاربردها

دعوای استرداد در بستر حقوقی به معنای مطالبه و بازپس گیری عین مالی است که در تصرف غیرقانونی یا بدون رضایت مالک اصلی قرار گرفته است. هدف نهایی از طرح دعوای استرداد مال منقول، بازگرداندن دقیقاً همان مال (عین مال) به مالکیت و تصرف قانونی خواهان است. در صورتی که عین مال به هر دلیلی موجود نباشد (مانند تلف شدن، از بین رفتن یا عدم دسترسی)، هدف به سمت مطالبه بهای روز مال منقول تغییر می کند. این دعوا از جمله دعاوی مالی و عینی محسوب می شود.

کاربردهای این دعوا بسیار متنوع است و شامل موقعیت های مختلفی می شود:

• امانت: مالی به صورت امانت به دیگری سپرده شده، اما امین از بازگرداندن آن خودداری می کند.
• قرض: مالی به عنوان قرض به کسی داده شده و اکنون پس از سررسید، بدهکار از استرداد آن امتناع می ورزد.
• خیانت در امانت: در مواردی که امین، مال امانی را به قصد تصاحب، استعمال، تلف یا مفقود کردن، مسترد نمی کند (این مورد جنبه کیفری نیز دارد).
• غصب: مالی به صورت غیرقانونی و بدون رضایت مالک به تصرف دیگری درآمده است.
• روابط زوجیت: استرداد جهیزیه، طلا، یا سایر اموال شخصی یکی از زوجین که نزد دیگری است (مثلاً در زمان اختلافات خانوادگی یا پس از طلاق).
• اجاره: مستأجر پس از پایان مدت اجاره، مال منقول اجاره شده را به مالک باز نمی گرداند.

شرایط اساسی برای طرح دعوای استرداد مال منقول

برای اینکه یک دعوای استرداد مال منقول در دادگاه قابل طرح و رسیدگی باشد و منجر به صدور حکم مطلوب گردد، باید سه شرط اساسی زیر محقق شوند:

1. اثبات مالکیت خواهان: مهم ترین شرط، این است که خواهان بتواند به طور قانونی و با مدارک معتبر، مالکیت خود را بر مال منقول مورد دعوا اثبات کند. بدون اثبات مالکیت، اساس دعوا متزلزل خواهد بود. این اثبات می تواند از طریق اسناد رسمی، فاکتور خرید، شهادت شهود، اقرارنامه و هر سند یا دلیل معتبر دیگری صورت گیرد.
2. اثبات تصرف خوانده بر مال: خواهان باید ثابت کند که مال منقول وی در حال حاضر در تصرف خوانده (شخص مقابل) است. این تصرف می تواند از ابتدا با رضایت مالک (مانند امانت) یا بدون رضایت وی (مانند غصب یا سرقت) صورت گرفته باشد. ماهیت اولیه تصرف، اگرچه در برخی دعاوی مهم است، اما در دعوای استرداد مال، صرف تصرف فعلی و امتناع از استرداد، کافی است.
3. مطالبه مال توسط خواهان و امتناع خوانده: خواهان باید ثابت کند که مال را از خوانده مطالبه کرده و خوانده علی رغم این مطالبه، از استرداد آن خودداری نموده است. این مطالبه می تواند به صورت شفاهی، کتبی یا از طریق ارسال اظهارنامه قضایی رسمی انجام شود. ارسال اظهارنامه، یک دلیل محکم برای اثبات این شرط در دادگاه خواهد بود. این امتناع، نشان دهنده عدم رضایت فعلی مالک به ادامه تصرف خوانده است و دعوا را توجیه می کند.

موفقیت در دعوای استرداد مال منقول، بیش از هر چیز به دقت در جمع آوری و ارائه مستندات محکم برای اثبات سه شرط اساسی مالکیت خواهان، تصرف خوانده و امتناع وی از استرداد، وابسته است. هرگونه نقص در این زمینه، می تواند مسیر پرونده را دشوار سازد.

گام های عملی از ابتدا تا ثبت دادخواست استرداد اموال

برای بازپس گیری مال منقول، طی کردن فرآیند حقوقی مشخصی الزامی است. این فرآیند از ارسال اظهارنامه آغاز شده و با تنظیم و ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی ادامه می یابد.

گام اول: اهمیت و نحوه ارسال اظهارنامه قضایی

ارسال اظهارنامه قضایی، نخستین گام رسمی و مؤثر در بسیاری از دعاوی حقوقی، به ویژه در دعوای استرداد مال منقول است. این اقدام نه تنها به خواهان کمک می کند تا یکی از شرایط اساسی دعوا (یعنی مطالبه و امتناع خوانده از استرداد) را به نحو مستند اثبات کند، بلکه در بسیاری موارد می تواند نقش یک اتمام حجت را ایفا کرده و حتی پیش از ورود پرونده به مرحله دادرسی، طرفین را به حل و فصل مسالمت آمیز ترغیب نماید. اظهارنامه، یک ابزار قانونی برای اعلام رسمی اراده خواهان و اخطار به خوانده محسوب می شود.

محتوای یک اظهارنامه باید شامل اطلاعات کلیدی زیر باشد:

• مشخصات کامل طرفین: شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شماره ملی و نشانی دقیق اظهارکننده (خواهان) و اظهارشونده (خوانده).
• موضوع خواسته: به صراحت ذکر شود که موضوع اظهارنامه، استرداد مال منقول با مشخصات دقیق است.
• شرح مختصر ماجرا: به صورت خلاصه و مستند توضیح داده شود که مال چگونه و در چه تاریخی در اختیار خوانده قرار گرفته، چه زمانی مطالبه شده و خوانده از استرداد آن خودداری کرده است.
• مهلت قانونی: برای استرداد مال، یک مهلت معقول (مثلاً ۵ یا ۱۰ روز کاری) به خوانده داده شود و تصریح گردد که در صورت عدم استرداد، اقدامات قانونی بعدی صورت خواهد گرفت.

اظهارنامه باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ارسال شود تا دارای جنبه رسمی و ابلاغ قانونی باشد.

نمونه متن اظهارنامه استرداد مال منقول

ریاست محترم / سرپرست محترم دفتر خدمات الکترونیک قضایی

موضوع: اظهارنامه استرداد مال منقول

مخاطب (اظهارشونده):
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خوانده] نام پدر: [نام پدر خوانده] شماره ملی: [شماره ملی خوانده] نشانی: [آدرس کامل خوانده (مطابق با سامانه ثنا)]

مخاطب (اظهارکننده):
نام و نام خانوادگی: [نام و نام خانوادگی خواهان] نام پدر: [نام پدر خواهان] شماره ملی: [شماره ملی خواهان] نشانی: [آدرس کامل خواهان (مطابق با سامانه ثنا)]

شرح اظهارنامه:
با سلام و احترام،
به موجب این اظهارنامه رسمی، به استحضار می رساند اینجانب مالک شش دانگ یک دستگاه [نوع مال، مانند: خودروی سواری پراید مدل ۱۳۹۰ رنگ نقره ای، به شماره پلاک ایران XX-XXXX-XX، شماره موتور YYYY و شماره شاسی ZZZZ، یا: سرویس طلای شامل گردنبند، دستبند و گوشواره طرح ایتالیایی به وزن تقریبی ۳۵ گرم و عیار ۱۸] با مشخصات دقیق فوق الذکر می باشم که در تاریخ [تاریخ دقیق واگذاری مال، مثلاً: 1402/05/10] به نحو [نحوه واگذاری مانند: امانت جهت نگهداری / قرض / استفاده موقت] در اختیار جنابعالی قرار گرفت.

علیرغم مراجعات و درخواست های مکرر اینجانب از تاریخ [تاریخ اولین مطالبه، مثلاً: 1402/09/01] به بعد، متأسفانه جنابعالی تاکنون از استرداد مال مذکور خودداری نموده اید که این امر موجب تضییع حقوق بنده گردیده و با هیچ توجیه قانونی و شرعی سازگار نیست.

لذا، به موجب این اظهارنامه و جهت اتمام حجت، به جنابعالی ابلاغ می گردد ظرف مدت پنج روز کاری از تاریخ ابلاغ این اظهارنامه، نسبت به استرداد عین مال فوق الذکر در نشانی اینجانب (نشانی اظهارکننده) اقدام نمایید. بدیهی است در صورت عدم استرداد مال در مهلت مقرر، اینجانب حق طرح دعوای حقوقی استرداد مال منقول در مراجع قضایی صالح و مطالبه کلیه خسارات دادرسی و احتمالی وارده (شامل خسارت تأخیر تأدیه و اجرت المثل ایام تصرف) را برای خود محفوظ می دارم و هیچ عذر و بهانه ای پذیرفته نخواهد شد.

با تشکر و احترام
[امضا و تاریخ]

گام دوم: مدارک لازم برای اثبات دعوای استرداد مال منقول

جمع آوری و ارائه دقیق مدارک، ستون فقرات هر دعوای حقوقی و به خصوص دعوای استرداد مال منقول است. بدون مستندات کافی، حتی اگر حق با خواهان باشد، اثبات آن در دادگاه دشوار خواهد بود. مدارک مورد نیاز به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:

مدارک اثبات مالکیت خواهان

این مدارک به دادگاه نشان می دهند که شما مالک قانونی مال مورد ادعا هستید:

• فاکتور خرید یا رسید پرداخت: اسنادی که نشان دهنده خرید مال توسط شما هستند، مانند فاکتور رسمی فروشگاه، رسید بانکی انتقال وجه، یا حتی پیامک های بانکی.
• سند عادی یا رسمی: در مورد برخی اموال منقول مانند خودرو، سند مالکیت رسمی (برگ سبز خودرو) یا در برخی موارد قراردادهای عادی خرید و فروش. در مورد طلا و جواهرات، فاکتورهای رسمی طلافروشی ها.
• شهادت شهود: افرادی که از مالکیت شما بر مال اطلاع دارند و می توانند در دادگاه شهادت دهند. ارائه نام، نام خانوادگی، شماره ملی و نشانی دقیق شهود در دادخواست الزامی است.
• اقرارنامه، صلح نامه، هبه نامه: اگر مال از طریق صلح، هبه (هدیه) یا اقرار به شما منتقل شده باشد.
• سایر مستندات: هرگونه مکاتبات، پیامک ها، ایمیل ها، چت ها یا فایل های صوتی که به طور ضمنی یا صریح مالکیت شما را اثبات کند.

مدارک اثبات تصرف خوانده و امتناع

این مدارک نشان می دهند که مال در تصرف خوانده است و او از استرداد آن خودداری می کند:

• رسید امانت یا قرارداد قرض/اجاره: اگر مال به موجب یک قرارداد (شفاهی یا کتبی) در اختیار خوانده قرار گرفته است.
• اظهارنامه قضایی و رسید ابلاغ: مدرکی بسیار قاطع که نشان می دهد شما مال را مطالبه کرده اید و خوانده از استرداد آن امتناع ورزیده است.
• حکم قطعی کیفری: در صورتی که مال از طریق جرمی مانند خیانت در امانت، سرقت یا کلاهبرداری به تصرف خوانده درآمده باشد و حکمی در این خصوص صادر شده باشد، این حکم می تواند دلیل قاطعی برای اثبات تصرف غیرقانونی باشد.
• استشهادیه محلی: گواهی جمعی از افراد مطلع محل که تصرف خوانده بر مال و عدم استرداد آن را تأیید می کنند.
• کارت ملی خواهان: برای احراز هویت خواهان در دفاتر خدمات قضایی و دادگاه.

گام سوم: نحوه تنظیم و ثبت دادخواست استرداد مال منقول

پس از جمع آوری مدارک لازم و در صورت عدم حصول نتیجه از طریق اظهارنامه، گام بعدی تنظیم و ثبت دادخواست استرداد اموال منقول است. این فرآیند باید به دقت و با رعایت جزئیات قانونی انجام شود.

1. مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: در ابتدا، خواهان باید با در دست داشتن کلیه مدارک شناسایی و مستندات جمع آوری شده، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند. تمامی مراحل ثبت دادخواست و بارگذاری مدارک به صورت الکترونیکی از طریق این دفاتر انجام می شود.
2. تکمیل دقیق بخش های دادخواست: فرم دادخواست دارای بخش های مختلفی است که تکمیل صحیح هر یک از آن ها اهمیت فراوانی دارد:
   • خواهان و خوانده: مشخصات کامل (نام، نام خانوادگی، نام پدر، کد ملی، آدرس دقیق بر اساس سامانه ثنا و شماره تماس) هر دو طرف دعوا باید به دقت وارد شود. آدرس ثنا برای ابلاغ های قانونی ضروری است.
   • خواسته: این بخش باید به صراحت و با جزئیات دقیق، خواسته شما را بیان کند. عبارت استرداد عین مال منقول به مشخصات (نوع، رنگ، مدل، سریال دقیق و هر گونه شناسه دیگر مال) و در صورت عدم امکان استرداد عین، پرداخت بهای روز آن به نرخ کارشناسی به همراه درخواست محکومیت خوانده به پرداخت خسارات دادرسی و همچنین درخواست صدور قرار تأمین خواسته (که در ادامه توضیح داده خواهد شد) باید درج گردد.
   • تقویم خواسته: در این قسمت، خواهان باید ارزش ریالی مال منقول مورد مطالبه را تعیین کند (مقوم به مبلغ … ریال). این مبلغ بر صلاحیت دادگاه (شورای حل اختلاف یا دادگاه عمومی حقوقی) و میزان هزینه دادرسی تأثیر مستقیم دارد. تقویم باید بر اساس یک ارزش واقعی و نزدیک به قیمت روز مال صورت گیرد.
   • دلایل و منضمات: در این بخش، باید لیست کامل و دقیق تمامی مدارک و مستنداتی که قبلاً جمع آوری کرده اید (مانند کپی مصدق فاکتور خرید، اظهارنامه ارسال شده با شماره و تاریخ، شهادت شهود، سند عادی یا رسمی و…) ذکر و به دادخواست پیوست شود.
   • شرح دادخواست: این قسمت مهم ترین بخش دادخواست است که در آن، خواهان باید ماجرای کلی پرونده را به صورت دقیق، واضح، مختصر و حقوقی تشریح کند. شرح باید شامل زمان و نحوه در اختیار قرار گرفتن مال توسط خوانده، تاریخ های مطالبه مال توسط خواهان، و امتناع خوانده از استرداد آن باشد. در این بخش، باید با استناد به قوانین مرتبط (مانند مواد ۳۰۸ و ۳۱۱ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی)، ادعای خود را مستدل نمایید.

مراجع صالح، هزینه ها و نکات حقوقی تکمیلی

آگاهی از مرجع صالح برای رسیدگی به دعوا، میزان هزینه های مرتبط و نکات حقوقی تکمیلی، برای هر خواهان ضروری است تا بتواند با آمادگی کامل و به شیوه ای مؤثر، حقوق خود را پیگیری کند.

صلاحیت دادگاه رسیدگی کننده

تعیین دادگاه یا مرجع قضایی صالح برای رسیدگی به دعوای استرداد مال منقول، از اهمیت بسزایی برخوردار است و تابع قواعد مربوط به ارزش خواسته و محل اقامت خوانده است:

• شورای حل اختلاف: طبق قوانین جدید شورای حل اختلاف، این شوراها صلاحیت رسیدگی به دعاوی مالی (از جمله استرداد مال منقول) را دارند که ارزش خواسته آن تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان (یک میلیارد ریال) باشد. در این صورت، پرونده در شورای حل اختلاف محل اقامت خوانده رسیدگی خواهد شد.
• دادگاه عمومی حقوقی: چنانچه ارزش مال منقول مورد مطالبه (تقویم خواسته) بیش از ۱۰۰ میلیون تومان باشد، مرجع صالح برای رسیدگی به دعوا، دادگاه عمومی حقوقی است. این دادگاه نیز عموماً در محل اقامت خوانده (بر اساس آدرس ثبت شده در سامانه ثنا) صالح به رسیدگی است.
• صلاحیت محلی: اصل کلی در دعاوی حقوقی، این است که دادگاه محل اقامت خوانده صالح به رسیدگی است. بنابراین، خواهان باید دادخواست خود را در دادگاه یا شورای حل اختلاف واقع در حوزه قضایی محل اقامت دائمی خوانده ثبت کند.

هزینه های دادرسی دعوای استرداد مال منقول

از آنجایی که دعوای استرداد مال منقول یک دعوای مالی محسوب می شود، هزینه های دادرسی آن نیز بر اساس ارزش ریالی مال مورد مطالبه (تقویم خواسته) تعیین می گردد. این هزینه ها شامل موارد زیر است:

ردیف	شرح هزینه	نحوه محاسبه	توضیحات تکمیلی
۱	هزینه دادرسی اصلی	درصدی از ارزش خواسته (مطابق تعرفه های سالانه قوه قضاییه)	این مبلغ هنگام ثبت دادخواست به صورت الکترونیکی پرداخت می شود.
۲	هزینه های دفاتر خدمات قضایی	مبلغ ثابت مطابق تعرفه مصوب	مربوط به خدمات ثبت و ارسال دادخواست.
۳	هزینه کارشناسی	بر اساس تعرفه کارشناسان رسمی دادگستری (در صورت نیاز)	در صورتی که تشخیص ارزش مال، وجود عین مال، یا میزان خسارت نیاز به کارشناسی داشته باشد.
۴	هزینه های جانبی دیگر	شامل ابطال تمبر، هزینه های اوراق و…	مبالغ جزئی که در طول فرآیند ممکن است پرداخت شود.

نکته مهم: در صورتی که خواهان توانایی مالی برای پرداخت هزینه های دادرسی را نداشته باشد، می تواند همزمان با دادخواست استرداد اموال یا در هر مرحله از دادرسی، تقاضای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را مطرح کند. در صورت پذیرش اعسار، خواهان از پرداخت هزینه ها معاف شده و یا به صورت اقساطی پرداخت خواهد کرد.

قرار تأمین خواسته: ابزاری برای حفظ حقوق شما

یکی از ابزارهای حقوقی بسیار مهم و کاربردی در دعوای استرداد مال منقول، درخواست قرار تأمین خواسته است. هدف از این قرار، جلوگیری از تضییع حقوق خواهان و تضمین امکان اجرای حکم در آینده است. با صدور قرار تأمین خواسته، مال مورد دعوا قبل از صدور حکم قطعی و حتی قبل از شروع رسیدگی ماهوی، توقیف می شود تا خوانده نتواند آن را بفروشد، منتقل کند، مخفی کند یا از بین ببرد.

شرایط صدور قرار تأمین خواسته عبارتند از:

• وجود سند رسمی: اگر مستند دعوای شما سند رسمی باشد (مانند سند مالکیت خودرو)، دادگاه بدون نیاز به تودیع خسارت احتمالی از سوی خواهان، قرار تأمین خواسته را صادر می کند.
• وجود سند عادی: اگر مستند دعوا سند عادی (مانند فاکتور خرید، قرارداد عادی، رسید امانت) باشد، دادگاه برای صدور قرار تأمین خواسته، از خواهان می خواهد مبلغی را به عنوان خسارت احتمالی (که معمولاً به صورت درصدی از ارزش خواسته تعیین می شود) به صندوق دادگستری تودیع کند. این مبلغ برای جبران خسارات احتمالی خوانده در صورتی است که در نهایت خواهان محکوم به بی حقی شود.
• مطالبه مال: امکان صدور تأمین خواسته برای هر مال منقولی که مورد ادعای خواهان قرار گرفته و در معرض خطر انتقال یا تضییع باشد، وجود دارد.

تفاوت دعوای استرداد مال منقول با دعوای خیانت در امانت

اگرچه عدم استرداد مال منقول در نگاه اول ممکن است با جرم خیانت در امانت شباهت هایی داشته باشد، اما این دو دعوا از لحاظ ماهیت، اهداف و مراجع رسیدگی کاملاً متفاوت هستند. تفکیک این دو از هم برای انتخاب صحیح مسیر قانونی ضروری است:

• دعوای استرداد مال منقول (حقوقی): این یک دعوای صرفاً حقوقی است. هدف آن بازگرداندن عین مال به مالک یا در صورت عدم امکان، مطالبه بهای روز مال است. این دعوا در دادگاه های عمومی حقوقی یا شوراهای حل اختلاف (بر اساس نصاب مالی) رسیدگی می شود. در این دعوا، قصد و نیت متصرف (خوانده) مبنی بر سوءاستفاده یا تصاحب مال، لزوماً مدنظر نیست؛ صرف عدم استرداد مال پس از مطالبه، کافی است.
• جرم خیانت در امانت (کیفری): خیانت در امانت یک جرم کیفری است که در ماده ۶۷۴ قانون مجازات اسلامی تعریف شده است. در این جرم، مال منقول یا غیرمنقولی که به موجب قراردادهای قانونی (مانند امانت، اجاره، رهن، وکالت) به کسی سپرده شده، توسط امین به قصد تصاحب، تلف، مفقود کردن یا استعمال غیرمجاز مسترد نمی شود. هدف از این دعوا، مجازات فرد خاطی است. رسیدگی به این جرم در دادسرا و دادگاه های کیفری انجام می شود.

در بسیاری از موارد، فرد مال باخته می تواند همزمان با شکایت کیفری خیانت در امانت، دادخواست حقوقی استرداد مال منقول را نیز مطرح کند. در این حالت، حکم قطعی صادره از دادگاه کیفری مبنی بر محکومیت به خیانت در امانت، می تواند به عنوان یک دلیل قاطع و مستند در پرونده حقوقی استرداد مال مورد استفاده قرار گیرد و کار خواهان را برای اثبات مالکیت و تصرف غیرقانونی بسیار تسهیل کند.

نمونه متن های کاربردی و قابل ویرایش دادخواست استرداد اموال

یکی از بخش های کاربردی این راهنما، ارائه نمونه متن های دادخواست استرداد اموال است که می تواند بر اساس شرایط خاص هر پرونده ویرایش و استفاده شود. این نمونه ها ساختار کلی یک دادخواست را نشان می دهند و باید با اطلاعات دقیق و مستند شما تکمیل گردند.

۱. نمونه متن دادخواست استرداد مال منقول عمومی (امانت، قرض، غصب)

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی / شورای محترم حل اختلاف [نام محل دادگاه، مثلاً: تهران]

با سلام و احترام،

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان] نام پدر: [نام پدر خواهان] شماره ملی: [کد ملی خواهان] نشانی: [آدرس کامل و دقیق خواهان (بر اساس سامانه ثنا)]

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده] نام پدر: [نام پدر خوانده] شماره ملی: [کد ملی خوانده] نشانی: [آدرس کامل و دقیق خوانده (بر اساس سامانه ثنا)]

وکیل/نماینده قانونی: (در صورت وجود، مشخصات وکیل یا نماینده قانونی)

خواسته:
۱. استرداد عین مال منقول [ذکر دقیق نوع و مشخصات مال، مثلاً: یک دستگاه موتور سیکلت مدل بنلی ۲۵۰ سی سی، رنگ مشکی، مدل ۱۳۹۸، به شماره پلاک ایران XXX-XXXXX، شماره تنه XXXXX و شماره موتور YYYYY] مقوم به مبلغ [مبلغ تخمینی به ریال، مثلاً: ۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰] ریال.
۲. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و …).
۳. بدواً صدور قرار تأمین خواسته جهت توقیف مال مورد دعوا از هرگونه نقل و انتقال.
۴. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ [تاریخ مطالبه/سررسید] تا زمان اجرای حکم.

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق [سند مالکیت موتور سیکلت / فاکتور خرید / قرارداد امانت / هر سند دیگری که مالکیت را اثبات کند] ۲. کپی مصدق اظهارنامه قضایی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ ارسال اظهارنامه] و ابلاغیه آن (در صورت وجود)
۳. تصویر کارت ملی خواهان
۴. شهادت شهود (در صورت وجود، با ذکر مشخصات کامل و آدرس)
۵. [سایر مدارک مربوطه مانند: پرینت پیامک ها، ایمیل ها، رسید پرداخت و…]

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار ریاست محترم دادگاه/شورای محترم حل اختلاف می رساند:
اینجانب خواهان، مالک شش دانگ یک دستگاه مال منقول به مشخصات فوق الذکر می باشم که به موجب [شرح دلیل واگذاری مال، مثلاً: قرارداد امانت مورخ 1401/03/15 / قرض شفاهی به خوانده / تصرف غاصبانه خوانده] در تاریخ [تاریخ دقیق واگذاری یا تصرف] در اختیار آقای/خانم [نام خوانده] قرار گرفت.

مطابق [توضیح توافق/قانون، مثلاً: توافق صورت گرفته مبنی بر امانت یکساله / عدم رضایت اینجانب به تصرف مستمر]، قرار بر این بود که مال پس از [مدت مشخص / انجام کاری مشخص / به محض مطالبه] به اینجانب مسترد گردد. اینجانب در تاریخ [تاریخ مطالبه] و پس از آن به کرات به صورت حضوری/تلفنی از خوانده محترم درخواست بازگرداندن مال خود را نموده ام، اما متأسفانه ایشان بدون دلیل موجه و برخلاف تعهدات قانونی و عرفی، از استرداد مال منقول خودداری ورزیده اند.

جهت اتمام حجت و اثبات مطالبه رسمی، اینجانب در تاریخ [تاریخ ارسال اظهارنامه] یک فقره اظهارنامه قضایی به شماره [شماره اظهارنامه] به نشانی خوانده ارسال نمودم که به وی ابلاغ گردید، اما متأسفانه تا کنون پاسخی دریافت نکرده ام و مال نیز مسترد نشده است. این امر، تصرف خوانده را از دایره قانونی خارج و آن را به تصرفی غیرقانونی تبدیل کرده است.

با توجه به اینکه تصرف فعلی خوانده بر مال اینجانب بدون مجوز قانونی است و موجبات تضییع حقوق اینجانب را فراهم آورده، لذا مستند به مواد ۳۰۸ و ۳۱۱ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اساس ستون خواسته و همچنین صدور قرار تأمین خواسته جهت حفظ حقوق اینجانب، از محضر محترم دادگاه/شورای حل اختلاف مورد استدعاست.

با تجدید احترام
[امضاء خواهان / وکیل خواهان] [تاریخ]

۲. نمونه متن دادخواست استرداد مال منقول (مورد خاص: استرداد جهیزیه یا طلا از زوج/زوجه)

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی / شورای محترم حل اختلاف [نام محل دادگاه، مثلاً: شیراز]

با سلام و احترام،

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان – زوجه] نام پدر: [نام پدر خواهان] شماره ملی: [کد ملی خواهان] نشانی: [آدرس کامل و دقیق خواهان (بر اساس سامانه ثنا)]

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده – زوج] نام پدر: [نام پدر خوانده] شماره ملی: [کد ملی خوانده] نشانی: [آدرس کامل و دقیق خوانده (بر اساس سامانه ثنا)]

وکیل/نماینده قانونی: (در صورت وجود، مشخصات وکیل یا نماینده قانونی)

خواسته:
۱. استرداد عین اموال منقول شامل [لیست دقیق اقلام جهیزیه یا طلا با مشخصات کامل، مثلاً: سرویس طلا (شامل گردنبند، دستبند، گوشواره و انگشتر) به وزن تقریبی 50 گرم، یک عدد یخچال فریزر دوقلو برند ال جی مدل X، دو تخته فرش دستباف 6 متری، یک دستگاه ماشین لباسشویی بوش، یک ست مبلمان 7 نفره و سایر اقلام بر اساس سیاهه جهیزیه] مقوم به مبلغ [مبلغ تخمینی به ریال، مثلاً: ۱,۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰] ریال.
۲. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و …).
۳. بدواً صدور قرار تأمین خواسته جهت توقیف اموال مذکور.
۴. مطالبه اجرت المثل ایام تصرف مال از تاریخ [تاریخ شروع تصرف غیرمجاز] تا اجرای حکم.

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق عقدنامه/سند ازدواج شماره [شماره عقدنامه] مورخ [تاریخ عقد] ۲. کپی مصدق سیاهه جهیزیه امضاشده توسط شهود و زوج (در صورت وجود)
۳. کپی مصدق فاکتورهای خرید اقلام جهیزیه/طلا (در صورت وجود)
۴. کپی مصدق اظهارنامه قضایی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ ارسال اظهارنامه] و ابلاغیه آن (در صورت وجود)
۵. تصویر کارت ملی خواهان
۶. شهادت شهود (در صورت وجود، با ذکر مشخصات کامل و آدرس)

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار ریاست محترم دادگاه/شورای محترم حل اختلاف می رساند:
اینجانبه خواهان، به موجب سند نکاحیه شماره [شماره عقدنامه] مورخ [تاریخ عقد]، همسر دائم آقای [نام خوانده] می باشم. در تاریخ [تاریخ انتقال جهیزیه]، جهیزیه اینجانبه شامل اقلام منقول ذکر شده در ستون خواسته و سیاهه جهیزیه، به منزل مشترک منتقل گردید. همچنین، برخی از اقلام طلای شخصی اینجانبه نیز [توضیح نحوه در اختیار قرار گرفتن طلا توسط زوج، مثلاً: جهت نگهداری به ایشان سپرده شده بود / در منزل مشترک نگهداری می شد و زوج اکنون از استرداد آن خودداری می کند].

نظر به بروز اختلافات شدید فی مابین و در شرف جدایی بودن زوجین/عدم تمایل به ادامه زندگی مشترک/جدا زندگی کردن، اینجانبه درخواست استرداد جهیزیه و سایر اموال منقول شخصی خود را از خوانده محترم مطرح نمودم. متأسفانه آقای [نام خوانده] بدون دلیل موجه و برخلاف حقوق قانونی اینجانبه، از بازگرداندن اموال فوق الذکر خودداری می نمایند و تصرف ایشان بر این اموال پس از مطالبه اینجانبه، فاقد وجاهت قانونی است.

جهت اتمام حجت و اثبات مطالبه رسمی، اینجانبه در تاریخ [تاریخ ارسال اظهارنامه] یک فقره اظهارنامه قضایی به شماره [شماره اظهارنامه] به نشانی خوانده ارسال نمودم که به وی ابلاغ گردید، اما متأسفانه تا کنون ایشان نسبت به استرداد اموال اقدامی نکرده اند.

با توجه به اینکه اموال مذکور (جهیزیه و طلای شخصی) متعلق به اینجانبه بوده و تصرف خوانده بر آن ها بدون مجوز قانونی است، لذا مستند به مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی و اصول کلی حقوقی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اساس ستون خواسته و همچنین صدور قرار تأمین خواسته جهت توقیف اموال از محضر محترم دادگاه/شورای حل اختلاف مورد استدعاست.

با تجدید احترام
[امضاء خواهان / وکیل خواهان] [تاریخ]

۳. نمونه متن دادخواست استرداد مال منقول (پس از صدور حکم کیفری خیانت در امانت)

ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی [نام محل دادگاه، مثلاً: اصفهان]

با سلام و احترام،

خواهان:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خواهان] نام پدر: [نام پدر خواهان] شماره ملی: [کد ملی خواهان] نشانی: [آدرس کامل و دقیق خواهان (بر اساس سامانه ثنا)]

خوانده:
نام و نام خانوادگی: [نام کامل خوانده] نام پدر: [نام پدر خوانده] شماره ملی: [کد ملی خوانده] نشانی: [آدرس کامل و دقیق خوانده (بر اساس سامانه ثنا)]

وکیل/نماینده قانونی: (در صورت وجود، مشخصات وکیل یا نماینده قانونی)

خواسته:
۱. استرداد عین مال منقول [ذکر دقیق نوع و مشخصات مال، مثلاً: یک دستگاه لپ تاپ ایسوس مدل ZenBook 14، رنگ نقره ای، شماره سریال XXXXXXX] مقوم به مبلغ [مبلغ تخمینی به ریال، مثلاً: ۵۰۰,۰۰۰,۰۰۰] ریال.
۲. محکومیت خوانده به پرداخت کلیه خسارات دادرسی (شامل هزینه دادرسی، حق الوکاله وکیل، هزینه کارشناسی و …).
۳. بدواً صدور قرار تأمین خواسته جهت توقیف مال مورد دعوا.
۴. مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از تاریخ [تاریخ مطالبه] تا زمان اجرای حکم.

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق دادنامه قطعی کیفری شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ صدور دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه] مبنی بر محکومیت خوانده به جرم خیانت در امانت.
۲. کپی مصدق [فاکتور خرید لپ تاپ / قرارداد امانت / هر سند دیگری که مالکیت را اثبات کند].
۳. کپی مصدق اظهارنامه قضایی شماره [شماره اظهارنامه] مورخ [تاریخ ارسال اظهارنامه] و ابلاغیه آن (در صورت وجود).
۴. تصویر کارت ملی خواهان.

شرح دادخواست:
احتراماً به استحضار ریاست محترم دادگاه می رساند:
اینجانب خواهان، مالک شش دانگ یک دستگاه مال منقول به مشخصات فوق الذکر می باشم که در تاریخ [تاریخ دقیق واگذاری مال، مثلاً: 1400/10/20] به دلیل [شرح دلیل واگذاری مال، مثلاً: امانت سپاری نزد خوانده جهت تعمیر / استفاده موقت] در اختیار آقای/خانم [نام خوانده] قرار گرفت.

متأسفانه، خوانده محترم با سوءنیت و برخلاف تعهدات قانونی خود، از استرداد مال مذکور خودداری ورزید و با اقدامات خود مرتکب جرم خیانت در امانت گردید. پس از طرح شکایت کیفری از سوی اینجانب، پرونده در مرجع قضایی رسیدگی و در نهایت به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ صدور دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه]، آقای/خانم [نام خوانده] به جرم خیانت در امانت محکوم گردیدند. کپی مصدق دادنامه مذکور نیز ضمیمه دادخواست می باشد.

با توجه به اینکه حکم قطعی کیفری، وقوع جرم و در نتیجه تصرف غیرقانونی خوانده بر مال اینجانب را به اثبات رسانده و اینجانب نیز مالک بلامنازع مال مورد نظر می باشم، لذا مستند به دادنامه قطعی کیفری صادره و مواد ۳۰۸، ۳۱۱ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی مدنی، تقاضای رسیدگی و صدور حکم بر اساس ستون خواسته و همچنین صدور قرار تأمین خواسته جهت توقیف مال از محضر محترم دادگاه مورد استدعاست.

با تجدید احترام
[امضاء خواهان / وکیل خواهان] [تاریخ]

پس از صدور حکم و نکات نهایی

پس از طی مراحل دادرسی و صدور حکم قطعی به نفع خواهان، نوبت به مرحله اجرای حکم می رسد که خود دارای ظرایف و نکات خاصی است. همچنین، در هر فرآیند حقوقی، رعایت توصیه ها و نکات کلیدی می تواند شانس موفقیت را افزایش دهد.

نحوه اجرای حکم استرداد مال منقول

اجرای حکم استرداد مال منقول، آخرین مرحله از فرآیند حقوقی است که طی آن، خواهان به مقصود نهایی خود یعنی بازپس گیری مال یا بهای آن نائل می شود. مراحل اجرای حکم به شرح زیر است:

1. مراجعه به واحد اجرای احکام مدنی: پس از قطعیت حکم (یعنی گذشت مهلت های تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی یا تأیید نهایی حکم در مراجع بالاتر)، خواهان باید با در دست داشتن اصل حکم قطعی، به واحد اجرای احکام مدنی دادگاهی که حکم را صادر کرده است، مراجعه و درخواست اجرای حکم را تقدیم کند.
2. تحویل عین مال (در صورت موجود بودن): اگر عین مال منقول که در دادخواست خواسته شده بود، موجود و در دسترس باشد، واحد اجرای احکام با ابلاغ اجراییه به محکوم علیه، از او می خواهد که مال را مسترد کند. در صورت عدم تمکین محکوم علیه، واحد اجرا می تواند با هماهنگی و استفاده از نیروی انتظامی، مال را از محل تصرف وی اخذ و به خواهان (محکوم له) تحویل دهد.
3. تعیین قیمت روز و وصول آن (در صورت عدم وجود یا تلف مال): چنانچه عین مال تلف شده باشد، مفقود گشته باشد، یا به هر دلیل دیگری امکان استرداد فیزیکی آن نباشد، مطابق ماده ۴۶ قانون اجرای احکام مدنی و تبصره آن، پرونده مجدداً به کارشناسی رسمی دادگستری ارجاع می گردد تا قیمت روز مال منقول در زمان اجرای حکم تعیین شود. پس از تعیین ارزش ریالی توسط کارشناس، این مبلغ از طریق توقیف اموال دیگر محکوم علیه (مانند حساب های بانکی، حقوق، اتومبیل، ملک یا هر دارایی دیگر) تأمین و به خواهان پرداخت خواهد شد. در این مرحله، امکان درخواست جلب محکوم علیه در صورت عدم معرفی اموال نیز وجود دارد.

اجرای صحیح و کامل حکم استرداد مال منقول، نیازمند پیگیری مستمر خواهان و همکاری با واحد اجرای احکام است. عدم پیگیری می تواند موجب اطاله فرآیند و حتی تضییع حقوق مجدد گردد.

توصیه ها و نکات کلیدی برای موفقیت بیشتر در پرونده

برای افزایش شانس موفقیت در دعوای استرداد اموال منقول و طی کردن این فرآیند با کمترین دغدغه، رعایت نکات و توصیه های زیر حائز اهمیت است:

• جمع آوری دقیق و مستند تمامی مدارک: از کوچک ترین فاکتور خرید یا رسید دست نویس تا شهادت شهود و پیامک های مرتبط، همگی می توانند در اثبات ادعای شما مؤثر باشند. هیچ مدرکی را دست کم نگیرید.
• ثبت وقایع و تاریخ ها به صورت دقیق: دقیقاً زمان و نحوه واگذاری مال، تاریخ های مطالبه از خوانده و جزئیات امتناع وی را یادداشت کنید. این تاریخ ها در تنظیم دادخواست و ارائه شرح ماجرا بسیار کارساز هستند.
• حفظ خونسردی و پیگیری منظم مراحل: فرآیندهای قضایی غالباً زمان بر هستند. حفظ آرامش، مطالعه مستمر پرونده و پیگیری منظم از طریق سامانه های قضایی یا دفاتر خدمات، از اهمیت بالایی برخوردار است.
• دریافت مشاوره حقوقی تخصصی: در صورت پیچیدگی پرونده، ابهامات قانونی، یا اگر ارزش مال بالاست، حتماً از وکلای متخصص در این زمینه مشاوره بگیرید. یک وکیل می تواند شما را در تنظیم صحیح دادخواست، جمع آوری مدارک، دفاع در دادگاه و پیگیری اجرای حکم یاری رساند.
• آگاهی از حقوق و تکالیف خود: هرچه دانش شما نسبت به قوانین و رویه های قضایی مرتبط با استرداد مال منقول بیشتر باشد، با اطمینان خاطر بیشتری می توانید حقوق خود را پیگیری کنید و از تضییع آن جلوگیری نمایید.

نتیجه گیری

در زندگی روزمره، امکان بروز موقعیت هایی که در آن نیاز به استرداد اموال منقول از دیگری باشد، همواره وجود دارد. از امانت سپاری ساده تا اختلافات پیچیده تر، آگاهی از ابزارهای قانونی برای دفاع از حقوق مالکیت، امری حیاتی است. این مقاله تلاش کرد تا با ارائه یک راهنمای جامع و دقیق، از تعریف مفاهیم پایه و شرایط طرح دعوا تا نحوه تنظیم نمونه متن دادخواست استرداد اموال و مراحل اجرای حکم، مسیر روشنی را برای بازپس گیری دارایی های شما ترسیم کند. قدرت این فرآیند در دسترسی به اطلاعات صحیح و توانایی به کارگیری آن نهفته است.

با بهره گیری از این راهنما و در صورت لزوم، مشاوره با متخصصین حقوقی، می توانید با اطمینان خاطر بیشتری برای احقاق حقوق خود اقدام نمایید. هر قدم آگاهانه در این مسیر، شما را یک گام به بازپس گیری اموالتان و حصول عدالت نزدیک تر می کند. بنابراین، به حقوق خود آگاه باشید و در صورت نیاز، از ابزارهای قانونی موجود برای محافظت از دارایی هایتان استفاده کنید.