خلاصه کتاب ولایت فقیه، حکومت صالحان ( نویسنده نعمت الله صالحی نجف آبادی )

کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان» اثر آیت الله نعمت الله صالحی نجف آبادی، تلاشی عمیق و تحلیلی برای تبیین ابعاد گوناگون نظریه ولایت فقیه است که به ابهامات رایج در این زمینه پاسخ می دهد و استدلال های خود را بر پایه منابع قرآنی و فقهی استوار می سازد. این اثر نقش مهمی در روشن سازی مبانی فکری و عقلانی ولایت فقیه و جایگاه آن در حکمرانی اسلامی دارد.

این کتاب ارزشمند، یکی از آثار مهم در حوزه فقه سیاسی معاصر ایران به شمار می رود که رویکردی نوین و گاه متفاوت را در بررسی مفهوم ولایت فقیه ارائه می دهد. نویسنده، آیت الله نعمت الله صالحی نجف آبادی، از فقها و متفکران برجسته شیعه است که با نگاهی اجتهادی و تحلیلی، مبانی این نظریه را از دیدگاه های مختلف مورد واکاوی قرار داده است. هدف اصلی این مقاله، ارائه یک خلاصه جامع و تحلیلی از کتاب ولایت فقیه، حکومت صالحان است تا مخاطبان، اعم از دانشجویان، پژوهشگران، علاقه مندان به مباحث فقهی و سیاسی، و خوانندگان عمومی، بدون نیاز به مطالعه کامل این اثر ۳۰۱ صفحه ای، با مفاهیم کلیدی، استدلال های اصلی نویسنده و دیدگاه های وی آشنا شوند و به درکی عمیق از محتوای این کتاب دست یابند. در این بررسی، تلاش می شود تا به سؤالات اساسی مانند «کتاب درباره چیست؟» و «دیدگاه اصلی نویسنده چیست؟» به طور کامل پاسخ داده شود و یک منبع مرجع و قابل اعتماد برای درک سریع و کامل این اثر مهم در زمینه فقه سیاسی فراهم آید.

سفری تحلیلی به ولایت فقیه، حکومت صالحان و اهمیت آن

کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان» نه تنها یک پژوهش فقهی، بلکه یک اثر جامع در زمینه فلسفه سیاسی اسلام است که تلاش می کند بنیادهای مشروعیت و کارآمدی حکومت دینی را بر اساس مفهوم ولایت فقیه تبیین کند. این کتاب که در میان آثار آیت الله صالحی نجف آبادی جایگاه ویژه ای دارد، بازتاب دهنده رویکرد عقل گرایانه و انتقادی ایشان است. صالحی نجف آبادی، که از چهره های مهم در تحولات فکری معاصر ایران محسوب می شود، با جسارت علمی و بینش عمیق، به مسائلی می پردازد که تا پیش از آن کمتر مورد مداقه جدی قرار گرفته بودند.

اهمیت این اثر در آن است که از یک سو، با تکیه بر منابع اصیل اسلامی نظیر قرآن و سنت، و از سوی دیگر با رویکردی عقلانی، به تبیین ولایت فقیه می پردازد. این کتاب صرفاً به نقل اقوال نمی پردازد، بلکه با نقد و تحلیل، مسیر جدیدی را برای درک این نظریه باز می کند. برای پژوهشگران علوم سیاسی، فقه و تاریخ اسلام، درک این اثر برای تحلیل جریان های فکری پس از انقلاب اسلامی ایران و سیر تحول اندیشه سیاسی شیعه ضروری است. این بررسی کتاب ولایت فقیه صالحی نجف آبادی، به شما کمک می کند تا به سرعت به هسته اصلی مباحث دست یابید و از عمق اندیشه نویسنده بهره مند شوید.

ماهیت و مبانی ولایت فقیه از نگاه نعمت الله صالحی نجف آبادی

آیت الله نعمت الله صالحی نجف آبادی در کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان»، ابتدا به نقد و بررسی تصورات رایج و نادرست درباره ولایت فقیه می پردازد و سپس ماهیت حقیقی آن را تبیین می کند. وی معتقد است بسیاری از اعتراضات و مخالفت ها با ولایت فقیه، نه به دلیل اشکال در اصل نظریه، بلکه به واسطه فهم نادرست و تلقی های غیرصحیح از آن شکل گرفته است. او تلاش می کند تا با رفع این ابهامات، چهره واقعی ولایت فقیه را که ریشه در عقلانیت و ضرورت های اجتماعی دارد، آشکار سازد.

مواجهه با ابهامات و دیدگاه های مخالفین ولایت فقیه

صالحی نجف آبادی پیش از آنکه به تبیین دیدگاه خود بپردازد، با ظرافتی خاص به سراغ ریشه یابی و تحلیل تصورات نادرست و اعتراضات رایج نسبت به ولایت فقیه می رود. او به این نکته اشاره می کند که بخش قابل توجهی از نقدهای وارد بر این نظریه، ناشی از عدم درک صحیح ماهیت و قلمرو آن است. برخی از این تصورات غلط، ولایت فقیه را به یک قدرت مطلق و نامحدود، یا یک نوع سلطنت موروثی و غیرقابل نظارت تقلیل می دهند، در حالی که از نگاه وی، این امر با مبانی فقهی و عقلانی ناسازگار است. نویسنده با دقت، این دیدگاه های مخالف را دسته بندی کرده و سپس با استدلال های محکم، به آن ها پاسخ می دهد. او بیان می کند که بسیاری از مخالفت ها در واقع به «تصور غیرصحیحی» بازمی گردد که گروه هایی از روحانیون و دیگران از ولایت فقیه در ذهن خود داشته اند.

این رویکرد نشان می دهد که نویسنده نه تنها به دفاع از ولایت فقیه می پردازد، بلکه از طریق نقد و بررسی دقیق، به دنبال پالایش این مفهوم از هرگونه کژفهمی و برداشت ناصحیح است. او معتقد است که اگر معنای صحیح ولایت فقیه، آن گونه که در این کتاب عرضه شده، مورد توجه قرار گیرد، بی تردید به عنوان یکی از بدیهی ترین اصول عقلانی، سیاسی و اجتماعی پذیرفته خواهد شد. این بخش، زمینه ساز درک عمیق تر از دیدگاه خود نویسنده درباره ماهیت ولایت فقیه از دیدگاه صالحی نجف آبادی می شود.

ولایت فقیه؛ تجلی حکومت صالحان

محور اصلی اندیشه صالحی نجف آبادی، ارتباط ولایت فقیه با مفهوم حکومت صالحان است. او معتقد است که ولایت فقیه نه تنها یک منصب فقهی و حقوقی، بلکه تجلی عملی هدف غایی انبیاء الهی برای استقرار عدل و قسط در جامعه است. از نگاه وی، انبیاء و ائمه معصومین (علیهم السلام) در طول تاریخ، همواره در پی تشکیل حکومتی بوده اند که زمامداری آن در دست صالحان و عادلان باشد تا بتوانند مقاصد الهی را تحقق بخشند. ولایت فقیه در دوران غیبت، استمرار همین آرمان است.

نویسنده با تأکید بر اینکه اثبات ولایت فقیه به عنوان یکی از اهداف انبیاء و پیغمبر اسلام (ص) از نگاه نویسنده صورت گرفته است، تلاش می کند تا این نظریه را از یک بحث صرفاً جزئی فقهی، به یک اصل بنیادین در نظام حکومتی اسلام ارتقا دهد. او استدلال می کند که ولایت فقیه نه تنها یک ضرورت عقلی برای اداره جامعه اسلامی در عصر غیبت است، بلکه ریشه در اهداف و فلسفه نبوت دارد. به عبارت دیگر، همان گونه که انبیاء برای هدایت و رهبری جامعه منصوب شده اند، در عصر غیبت نیز فقهای عادل و آگاه، به عنوان ادامه دهندگان مسیر انبیاء، وظیفه رهبری و اداره جامعه را بر عهده دارند. این تبیین، بُعدی وسیع و عمیق به مفهوم ولایت فقیه می بخشد و آن را از یک بحث صرفاً شیعی، به یک اصل جهان شمول در نظام حکومتی الهی تبدیل می کند.

ولایت فقیه به مثابه منصب اعطائی و قراردادی

یکی از مهم ترین نوآوری ها و تبیین های آیت الله صالحی نجف آبادی در این کتاب، تأکید بر مفهوم ولایت به معنای منصب اعطائی و قراردادی است. ایشان توضیح می دهد که ولایت فقیه، یک ولایت تکوینی یا ذاتی نیست، بلکه یک منصب است که از سوی شارع مقدس (خداوند یا پیامبر و ائمه) جعل و اعتبار شده است. این ولایت، شبیه به ولایت پدر بر طفل صغیر است که یک منصب اعطائی و قراردادی است و با نصب و عزل قابل تغییر است.

گاهی گفته می شود: فقهای عادل ولایت دارند به معنای این که از طرف خدا به منصب ولایت و زمامداری مردم منصوب شده اند و چه بتوانند اعمال ولایت کنند و چه نتوانند منصب ولایت برای آنان ثابت است و این معنی در سخنان علمائی که در موضوع «ولایت فقیه» بحث کرده و آن را پذیرفته اند دیده می شود و این شبیه ولایت پدر است بر طفل صغیر خود که چه آن را اعمال کند و چه نکند منصب ولایت او بر طفل صغیرش ثابت است. و ولایت به معنای منصب اعطائی امری قراردادی و ناشی از جعل و اعتبار است و حقیقتی جز جعل و اعتبار ندارد و از این رو با نصب می آید و با عزل می رود.

این تبیین برای فهم ماهیت ولایت فقیه از دیدگاه صالحی نجف آبادی بسیار حائز اهمیت است؛ زیرا آن را از هرگونه برداشت غلوآمیز یا نامحدود دور می کند. ایشان با بیان اینکه ولایت با نصب می آید و با عزل می رود، بر جنبه قراردادی و مشروط بودن این منصب تأکید می کند. این دیدگاه، ماهیت حقوقی و عقلانی ولایت فقیه را برجسته می سازد و آن را در چارچوب اصول فقه اسلامی و موازین عدل و انصاف قرار می دهد. این رویکرد به معنای آن است که ولی فقیه، جایگاه و مشروعیت خود را از یک جعل و اعتبار الهی و در چارچوب خاصی به دست می آورد و این جایگاه مشروط به حفظ شرایط و صلاحیت هاست. از این رو، هرگونه کج روی یا عدم رعایت شرایط، می تواند منجر به سلب این منصب شود، که این خود عاملی برای نظارت و محدودسازی قدرت است.

دلایل و مستندات اثبات ولایت فقیه در اثر صالحی نجف آبادی

آیت الله نعمت الله صالحی نجف آبادی برای اثبات نظریه ولایت فقیه، به مستندات و دلایل محکم و مستدلی از منابع اصلی دین اسلام و آرای فقهای بزرگ استناد می کند. این بخش از کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان»، نشان دهنده عمق تحقیق و اجتهاد نویسنده است. او سعی می کند با تکیه بر ادله قرآنی، روایات معصومین و دیدگاه های فقهای نامدار، بنیان های نظری ولایت فقیه را تقویت کند.

استناد به منبع وحیانی: آیات قرآن کریم

یکی از ویژگی های بارز کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان»، رویکرد نویسنده در اتکا به آیات قرآن برای اثبات و تبیین مبانی ولایت فقیه است. صالحی نجف آبادی بر خلاف بسیاری از فقها که بیشتر بر روایات و اجماع تأکید دارند، تلاش می کند تا مبانی ولایت فقیه را از بطن آیات قرآن استخراج کند. او معتقد است که قرآن کریم، نه تنها یک کتاب هدایت فردی است، بلکه شامل اصول و مبانی لازم برای تشکیل و اداره جامعه اسلامی نیز هست.

نویسنده با تحلیل دقیق آیاتی که به موضوع حکومت، عدل، قسط، رهبری و اطاعت از اولی الامر می پردازند، نشان می دهد که ولایت فقیه، ریشه در این مفاهیم قرآنی دارد. او استدلال می کند که هدف قرآن، صرفاً بیان احکام فردی نیست، بلکه استقرار یک نظام اجتماعی بر پایه عدالت و حق است و برای تحقق این هدف، وجود یک رهبر و ولی عادل و آگاه ضروری است. گرچه ممکن است در قرآن کریم، به صراحت از «ولایت فقیه» با این اصطلاح نام برده نشده باشد، اما صالحی نجف آبادی با روش اجتهادی خود، اصول و قواعدی را از آیات استخراج می کند که به ضرورت وجود چنین ولایتی در عصر غیبت دلالت دارد. این رویکرد، به دیدگاه ایشان عمق و اعتبار بیشتری می بخشد و پاسخگوی جایگاه ولایت فقیه در قرآن (بر اساس کتاب صالحی نجف آبادی) است.

بررسی آرای فقهای اسلامی و اندیشمندان برجسته

صالحی نجف آبادی در کتاب خود، به بررسی جامع و تحلیلی دیدگاه های فقها و اندیشمندان بزرگ اسلامی در مورد ولایت فقیه می پردازد. او نه تنها به نقل قول بسنده نمی کند، بلکه با نقد و ارزیابی، نقاط قوت و ضعف هر نظریه را آشکار می سازد. این رویکرد انتقادی، به خواننده کمک می کند تا با طیف وسیعی از دیدگاه ها آشنا شود و به درکی عمیق تر از پیچیدگی های این مبحث دست یابد.

1. تحلیل نظرات امام خمینی (ره): کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان» به تفصیل به تبیین دیدگاه امام خمینی درباره ولایت فقیه (بر اساس کتاب) می پردازد. صالحی نجف آبادی ضمن احترام به جایگاه امام خمینی (ره) به عنوان بنیان گذار نظریه ولایت فقیه در دوران معاصر، به تحلیل ابعاد مختلف اندیشه ایشان می پردازد. او به شباهت ها و تفاوت های دیدگاه خود با امام خمینی اشاره کرده و تلاش می کند تا برخی از جنبه های نظریه امام را با استدلال های فقهی و کلامی تقویت یا تکمیل کند. این بخش نشان دهنده درکی عمیق از تاریخچه نظریه ولایت فقیه در عصر حاضر است.
2. بررسی دیدگاه ابن سینا: یکی از نقاط قوت این کتاب، اشاره به نظرات ابن سینا درباره ولایت فقیه (بر اساس کتاب) است. ابن سینا، فیلسوف بزرگ اسلامی، گرچه مستقیماً به بحث ولایت فقیه به شکل اصطلاحی آن نپرداخته، اما مباحث او درباره ضرورت وجود رهبری عادل و حکیم برای جامعه، و نیز تأکید او بر حاکمیت قوانین الهی، می تواند به عنوان مبانی فلسفی و عقلانی برای نظریه ولایت فقیه تلقی شود. صالحی نجف آبادی با اتصال نظریه ولایت فقیه به ریشه های فلسفی و کلامی عمیق تر، اعتبار آن را افزایش می دهد.
3. تحلیل نظرات حضرت علی (ع) پیرامون حکومت و ولایت: کتاب، نگاهی ویژه به سیره و کلام حضرت علی (ع) در زمینه حکومت و ولایت دارد. صالحی نجف آبادی با بررسی سخنان و نامه های امام علی (ع) در نهج البلاغه، نشان می دهد که اصول و معیارهای حکمرانی اسلامی، عدالت، نظارت بر حاکم و حقوق مردم، همواره از دغدغه های اصلی آن حضرت بوده است. او استدلال می کند که دیدگاه های حضرت علی (ع) پیرامون حکومت و ولایت، بنیان های تئوریک ولایت فقیه را فراهم می آورد و نشان می دهد که این نظریه، ریشه در اندیشه و عمل معصومین دارد.
4. اشاره به دیدگاه های آیت الله منتظری: در این اثر، ولایت فقیه از منظر آیت الله منتظری (اشاره به محتوای کتاب) نیز مورد بحث قرار گرفته است. آیت الله منتظری یکی از شاگردان برجسته امام خمینی (ره) بود که خود در زمینه ولایت فقیه صاحب نظر بود. صالحی نجف آبادی با بررسی دیدگاه های منتظری، به ویژه در موضوعاتی مانند شورایی بودن رهبری یا محدودیت های ولایت فقیه، به غنای بحث می افزاید. این بخش به خواننده کمک می کند تا با تنوع دیدگاه ها در درون فقهای شیعه نیز آشنا شود و این نکته را دریابد که نظریه ولایت فقیه، یک نظریه ثابت و یکپارچه نیست، بلکه همواره مورد بحث و اجتهاد بوده است.

این رویکرد جامع نگر در بررسی آرای فقها و اندیشمندان، نشان دهنده تسلط نویسنده بر منابع فقهی و فلسفی است و به کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان»، عمق و اعتبار علمی می بخشد. او با تحلیل این دیدگاه ها، به خواننده این امکان را می دهد که با زوایای مختلف مباحث آشنا شده و به درک بهتری از دلایل ولایت فقیه در کتاب حکومت صالحان دست یابد.

حدود، اختیارات و الزامات ولی فقیه در اندیشه نجف آبادی

آیت الله صالحی نجف آبادی در کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان»، نه تنها به اثبات ضرورت ولایت فقیه می پردازد، بلکه با دقت و ظرافت به تبیین حدود اختیارات، شرایط انتخاب و مسئولیت های ولی فقیه نیز می پردازد. این بخش از کتاب اهمیت ویژه ای دارد، زیرا به سؤالات کلیدی درباره چگونگی اعمال این ولایت و جلوگیری از سوءاستفاده از قدرت پاسخ می دهد و به حدود اختیارات ولی فقیه صالحی نجف آبادی اشاره می کند.

شرایط و معیارهای انتخاب ولی فقیه

انتخاب یا انتصاب ولی فقیه، از جمله مباحث حساس و کلیدی در نظریه ولایت فقیه است. صالحی نجف آبادی در کتاب خود، به معیارها و شرایطی که نویسنده برای انتخاب یا انتصاب ولی فقیه مطرح می کند، به تفصیل می پردازد. او تأکید دارد که ولی فقیه باید دارای ویژگی های اخلاقی، علمی و مدیریتی خاصی باشد تا بتواند عهده دار این منصب خطیر شود.

مهم ترین این شرایط عبارتند از:

• فقاهت: توانایی اجتهاد در احکام شرعی و اشراف کامل بر فقه اسلامی. این شرط تضمین می کند که ولی فقیه، بر اساس موازین شرعی و عدل اسلامی عمل کند.
• عدالت: پرهیز از گناهان کبیره و عدم اصرار بر صغیره، و داشتن تقوای الهی. عدالت، اساس مشروعیت و مقبولیت ولی فقیه در نزد مردم و خداوند است.
• کفایت: شایستگی و توانایی در اداره امور کشور و شناخت مسائل سیاسی، اجتماعی و بین المللی. این شرط عملیاتی بودن ولایت فقیه را تضمین می کند.
• بینش سیاسی و اجتماعی: درک عمیق از مسائل روز جامعه و جهان اسلام، و توانایی رهبری در شرایط پیچیده.

صالحی نجف آبادی با تأکید بر این شرایط، نشان می دهد که ولایت فقیه، یک منصب بی قید و شرط نیست، بلکه مشروط به برخورداری از صلاحیت های لازم است. عدم وجود هر یک از این شرایط، می تواند مشروعیت یا مقبولیت ولی فقیه را زیر سؤال ببرد. این رویکرد، سازوکاری برای نظارت و کنترل قدرت فراهم می آورد و از خودکامگی جلوگیری می کند.

گستره و محدودیت های اختیارات ولی فقیه

یکی دیگر از مباحث مهمی که در کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان» مطرح می شود، توضیح قلمرو و مرزهای قدرت ولی فقیه بر اساس استدلال های کتاب است. صالحی نجف آبادی معتقد است که اختیارات ولی فقیه، همان اختیارات حکومتی پیامبر (ص) و ائمه (ع) در زمان حضور است، اما این اختیارات نامحدود و مطلق نیستند، بلکه در چارچوب شرع و موازین عقلانی محدود می شوند. او تأکید دارد که ولی فقیه تنها در مسائلی که به مصلحت جامعه اسلامی است و در چارچوب احکام الهی قرار می گیرد، حق تصرف دارد.

نویسنده بر چارچوب فقهی و عقلانی این اختیارات تأکید می کند. به عنوان مثال، ولی فقیه حق ندارد احکام الهی را تغییر دهد یا بر خلاف اصول اولیه اسلام عمل کند. اختیارات او در راستای اجرای احکام، برقراری عدل و حفظ نظام اسلامی است. همچنین، اختیارات ولی فقیه، در محدوده قوانین و مقررات مصوب، و با رعایت حقوق شهروندی و موازین عقلانی، اعمال می شود. این تأکید بر محدودیت ها، نشان دهنده نگاه واقع بینانه و مبتنی بر عدالت نویسنده به مقوله قدرت است. او به نوعی «ولایت مقید» را ترسیم می کند که ضمن تضمین کارآمدی حکومت، از هرگونه استبداد جلوگیری می نماید.

رفع ابهامات و تبیین عقلانیت ولایت فقیه

یکی از اهداف اصلی کتاب، چگونگی رفع غبار ابهامات از چهره ولایت فقیه توسط نویسنده است. صالحی نجف آبادی تلاش می کند تا با استدلال های محکم فقهی و عقلانی، به شبهات و تردیدهایی که در مورد ولایت فقیه مطرح می شود، پاسخ دهد. او به صراحت بیان می کند که ولایت فقیه، اصلی عقلانی، سیاسی و اجتماعی است و اعتراضات ناشی از تصورات غیرصحیح است.

ایشان استدلال می کند که جامعه اسلامی، مانند هر جامعه دیگری، نیازمند رهبری و اداره کننده است. در غیبت معصوم، فقهای جامع الشرایط، به دلیل تخصص در فقه و عدالت، شایسته ترین افراد برای تصدی این مسئولیت هستند. این تبیین بر جنبه کاربردی و ضروری ولایت فقیه برای حفظ نظم و اجرای احکام الهی در جامعه تأکید دارد. نویسنده نشان می دهد که ولایت فقیه، نه یک ایده صرفاً ایدئولوژیک، بلکه یک راه حل عملی و عقلانی برای اداره جامعه در عصر غیبت است. این بخش به نقد مخالفین ولایت فقیه در کتاب صالحان نیز می پردازد و به وضوح نشان می دهد که بسیاری از مخالفت ها، نه با اصل ولایت، بلکه با تلقی های نادرست از آن صورت می گیرد و با تبیین صحیح، این مخالفت ها بی اساس خواهند شد.

جمع بندی: اهمیت و جایگاه ولایت فقیه، حکومت صالحان در فقه سیاسی

کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان» اثر نعمت الله صالحی نجف آبادی، بی شک یکی از منابع مهم و تأثیرگذار در حوزه فقه سیاسی معاصر شیعه است. این اثر با رویکردی تحلیلی و عمیق، توانسته است ابعاد مختلف نظریه ولایت فقیه را روشن سازد و به بسیاری از ابهامات پیرامون آن پاسخ دهد. نویسنده با تکیه بر استدلال های قرآنی، روایی و عقلانی، تلاش کرده است تا بنیان های مشروعیت و کارآمدی حکومت صالحان را در عصر غیبت تبیین کند.

مهم ترین دستاوردها و نکات محوری کتاب را می توان در چند محور خلاصه کرد:

1. روش شناسی اجتهادی: تأکید بر استناد به قرآن کریم به عنوان منبع اصلی اثبات ولایت فقیه، در کنار بررسی آرای فقها و اندیشمندان.
2. تبیین ماهیت ولایت: معرفی ولایت فقیه به عنوان منصب اعطائی و قراردادی که با نصب و عزل همراه است و از هرگونه تلقی غلوآمیز فاصله می گیرد.
3. ارتباط با اهداف انبیاء: تأکید بر اینکه ولایت فقیه، استمرار هدف انبیاء برای استقرار حکومت صالحان و عدل الهی است.
4. رفع ابهامات: تلاش برای پاسخگویی به شبهات و تصورات نادرست از ولایت فقیه و نشان دادن عقلانیت و ضرورت آن.
5. تعیین حدود اختیارات: مشخص کردن شرایط و معیارهای انتخاب ولی فقیه و تبیین قلمرو و محدودیت های اختیارات او در چارچوب شرع و عقل.

نوآوری ها و تمایزات دیدگاه نعمت الله صالحی نجف آبادی نسبت به سایر آثار در این زمینه، در رویکرد جسورانه او در طرح مسائل، تکیه بر عقلانیت و دقت در مستندات، و همچنین نگاه واقع بینانه به حدود و ثغور قدرت ولی فقیه نهفته است. او با ارائه یک دیدگاه جامع و متوازن، به غنای مباحث فقه سیاسی افزوده و راه را برای پژوهش های عمیق تر در این حوزه هموار کرده است.

در مجموع، کتاب «ولایت فقیه، حکومت صالحان» نه تنها به روشن سازی مباحث پیرامون ولایت فقیه کمک می کند، بلکه نقش آن را در حکمرانی اسلامی در دوران غیبت نیز به خوبی تبیین می نماید. مطالعه خلاصه کتاب ولایت فقیه، حکومت صالحان ( نویسنده نعمت الله صالحی نجف آبادی ) به شما دیدگاهی کلی و در عین حال عمیق از این اثر مهم می دهد، اما برای درک کامل ظرایف و استدلال های دقیق نویسنده، توصیه می شود به مطالعه نسخه کامل کتاب نیز اهتمام ورزید. این کتاب نه تنها برای متخصصان، بلکه برای هر علاقه مند به مبانی حکومت اسلامی و فقه سیاسی، منبعی ارزشمند و روشنگر خواهد بود.