خلاصه کتاب منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک ( نویسنده خورشید رشیدی، صادق شیرجنگ )

کتاب «منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک» اثر خورشید رشیدی و صادق شیرجنگ، رویکردی نوین به مدیریت فضاهای شهری ارائه می دهد. این اثر ارزشمند، با بررسی مفاهیم مدیریت راهبردی و منظر شهری، چارچوبی عملیاتی برای بهره برداری بهینه از فضاهای بلااستفاده شهری و تبدیل آن ها به نقاط فعال اجتماعی و فرهنگی فراهم می آورد. کتاب با ترکیب دو حوزه تخصصی، راهکارهایی برای افزایش کیفیت محیط شهری و ارتقای رفتارهای شهروندی ارائه می دهد.

اهمیت روزافزون فضاهای شهری موقت در توسعه پایدار و افزایش کیفیت زندگی شهروندان، ضرورت پرداختن به چارچوب های مدیریتی منسجم را برجسته ساخته است. این کتاب به عنوان یک منبع پیشرو، پل ارتباطی محکمی میان نظریه های مدیریت استراتژیک و کاربردهای عملی آن در حوزه شهرسازی، به ویژه در زمینه مناظر موقت شهری، برقرار می کند. نویسندگان با تکیه بر دانش تخصصی و تجربیات مرتبط، خواننده را گام به گام با فرآیندها، ابزارها و تکنیک های لازم برای برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی پروژه های منظر موقت آشنا می سازند.

این مقاله با هدف ارائه یک خلاصه جامع، تحلیلی و کاربردی از محتوای کتاب، خوانندگان را با مفاهیم کلیدی، ساختار منطقی، استدلال های اصلی و نکات عملی کتاب آشنا می کند. هدف نهایی، ایجاد یک منبع ارزشمند برای درک سریع و عمیق محتوای کتاب و افزایش آگاهی مخاطبان در زمینه شهرسازی و مدیریت استراتژیک است.

فصل اول: مروری بر مدیریت استراتژیک (بسترسازی برای درک شهری)

فصل اول کتاب «منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک» به ارائه یک دید کلی و اساسی از مفاهیم و فرآیندهای مدیریت استراتژیک می پردازد. این فصل به منظور بسترسازی فکری برای درک رویکرد کتاب در کاربرد این مفاهیم در بستر شهری، به تشریح ابعاد مختلف مدیریت راهبردی می پردازد. در این بخش، خواننده با تعریف مدیریت، مدیریت استراتژیک و مراحل اصلی آن آشنا می شود تا بتواند به درکی عمیق تر از چارچوب پیشنهادی کتاب دست یابد.

تعریف و فرآیند مدیریت استراتژیک

مدیریت به طور کلی شامل برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری و کنترل منابع برای دستیابی به اهداف سازمانی است. در این میان، مدیریت استراتژیک رویکردی جامع و بلندمدت است که به سازمان ها کمک می کند تا با تحلیل محیط داخلی و خارجی، تدوین و اجرای استراتژی ها و ارزیابی عملکرد، به اهداف کلان و پایدار خود دست یابند. این فرآیند پویا و تکرارپذیر، سازمان ها را قادر می سازد تا در محیط های متغیر و پیچیده، مزیت رقابتی کسب کرده و بقای خود را تضمین کنند. مدیریت استراتژیک بیش از یک مجموعه ابزار، یک فلسفه فکری برای جهت دهی به سازمان است.

فرآیند مدیریت استراتژیک به طور معمول شامل چهار گام اصلی است که به صورت چرخه ای و مداوم در سازمان ها اعمال می شوند:

1. تحلیل موقعیت (Situation Analysis): این مرحله شامل ارزیابی محیط داخلی (نقاط قوت و ضعف) و محیط خارجی (فرصت ها و تهدیدات) سازمان است. ابزارهایی نظیر تحلیل SWOT در این مرحله کاربرد فراوانی دارند.
2. فرمول بندی استراتژی (Strategy Formulation): در این گام، بر اساس نتایج تحلیل موقعیت، چشم انداز، مأموریت، اهداف بلندمدت و استراتژی های کلی سازمان تدوین می شوند. این استراتژی ها مسیر حرکت سازمان را مشخص می کنند.
3. اجرای استراتژی (Strategy Implementation): پس از فرمول بندی، استراتژی ها باید به برنامه های عملیاتی و اقدامات مشخص تبدیل شوند. این مرحله شامل تخصیص منابع، طراحی ساختار سازمانی مناسب، فرهنگ سازی و ایجاد سیستم های کنترلی است.
4. ارزیابی استراتژی (Strategy Evaluation): آخرین گام، نظارت بر عملکرد و ارزیابی میزان دستیابی به اهداف استراتژیک است. در صورت لزوم، با بازخوردگیری و اصلاحات، چرخه مدیریت استراتژیک دوباره آغاز می شود تا از انطباق سازمان با تغییرات محیطی اطمینان حاصل شود.

سطوح و اجزای مدیریت استراتژیک

مدیریت استراتژیک در سطوح مختلف سازمانی قابل اعمال است که شامل سطح کلان (شرکتی)، سطح بخشی (واحد تجاری) و سطح وظیفه ای می شود. سطح کل سازمان به استراتژی های کلی شرکت برای اداره مجموعه ای از کسب وکارها می پردازد و تعیین می کند که در کدام صنایع باید فعالیت کند. سطح بخشی یا واحد تجاری بر نحوه رقابت در یک صنعت یا بازار خاص متمرکز است، در حالی که سطح وظیفه ای به چگونگی پشتیبانی هر واحد وظیفه ای (مانند بازاریابی، مالی، منابع انسانی) از استراتژی های سطوح بالاتر می پردازد. در زمینه مدیریت فضاهای شهری، این سطوح را می توان به استراتژی های کلان شهرسازی (سطح شرکتی)، برنامه ریزی برای یک منطقه خاص شهری (سطح واحد تجاری) و مدیریت یک پروژه عمرانی یا منظر موقت (سطح وظیفه ای) تعمیم داد.

اجزای کلیدی مدیریت استراتژیک شامل موارد زیر است:

• بیانیه چشم انداز: تصویر آینده مطلوب و الهام بخشی که سازمان به دنبال تحقق آن است.
• بیانیه مأموریت: هدف اصلی وجودی سازمان و آنچه که انجام می دهد.
• ارزش های سازمانی: اصول و باورهای بنیادی که رفتار و تصمیمات سازمان را هدایت می کنند.
• اهداف بلندمدت: نتایج قابل اندازه گیری که سازمان قصد دارد در یک دوره زمانی طولانی به آن ها دست یابد.
• اهداف کوتاه مدت: اهداف عملیاتی و قابل دستیابی در کوتاه مدت که پشتیبان اهداف بلندمدت هستند.
• استراتژی: برنامه ها و اقداماتی که برای دستیابی به اهداف تدوین می شوند.
• سیاست: راهنماها و قواعدی برای تصمیم گیری و اجرای استراتژی ها.

مزایا و ویژگی های کلیدی

رویکرد استراتژیک برای سازمان ها و پروژه ها حیاتی است، زیرا مزایای متعددی را به همراه دارد. از مهم ترین مزایای آن می توان به بهبود تصمیم گیری، تخصیص بهینه منابع، افزایش آگاهی از محیط رقابتی، تقویت ارتباطات داخلی و ایجاد هماهنگی میان بخش های مختلف اشاره کرد. سازمان هایی که از مدیریت استراتژیک بهره می برند، معمولاً عملکرد مالی بهتری دارند و در برابر تغییرات محیطی انعطاف پذیرتر هستند. این رویکرد به ویژه در مدیریت پروژه های شهری که با ذینفعان متعدد و پیچیدگی های فراوان مواجه هستند، می تواند به شفافیت، کارایی و موفقیت پروژه ها کمک شایانی کند.

ویژگی های کلیدی مدیریت استراتژیک عبارتند از: دید بلندمدت، جامعیت، پویایی، تأکید بر محیط خارجی، و نیاز به تعهد و مشارکت تمامی سطوح سازمانی. این ویژگی ها آن را از سایر اشکال مدیریت متمایز کرده و به ابزاری قدرتمند برای هدایت سازمان ها در مسیر موفقیت تبدیل می کند.

فصل دوم: درک منظر شهری (از مفهوم تا عناصر سازنده)

فصل دوم کتاب «منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک» به واکاوی عمیق مفهوم منظر شهری می پردازد. این بخش، خواننده را با تاریخچه و تحولات این مفهوم، دیدگاه های مختلف به آن و همچنین عناصر سازنده و گونه بندی های مختلف منظر شهری آشنا می کند. درک جامع از منظر شهری، پیش زمینه ای ضروری برای پرداختن به مناظر موقت و مدیریت استراتژیک آن هاست.

مفهوم و تاریخچه منظر شهری

واژه «منظر شهری» با پیدایش و تکوین شهرها شکل گرفت، اما به عنوان یک لغت تخصصی و علمی، در اواخر قرن نوزدهم میلادی و با طراحی ها و اقدامات «فردریک لا المستد» (Frederick Law Olmsted) در شهرهای آمریکایی، اهمیت ویژه ای یافت. المستد که به عنوان پدر معماری منظر آمریکا شناخته می شود، با طراحی پارک های بزرگ و فضاهای سبز عمومی، مفهوم منظر شهری را از یک دیدگاه صرفاً کالبدی به یک رویکرد جامع تر ارتقا داد که شامل ابعاد اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی نیز می شد.

منظر شهری صرفاً به ظاهر فیزیکی شهر محدود نمی شود، بلکه شامل درک انسان از محیط، تجربیات او، ارتباطات اجتماعی، ارزش های فرهنگی و حتی صداها و بوهای شهر نیز می شود. دیدگاه های مختلفی به مفهوم منظر شهری وجود دارد که هر یک از زاویه ای خاص به این پدیده می نگرند: منظر در معماری، فضا، منظر و محیط، پیوندگاه طبیعت و فرهنگ، بازنمود فرهنگ، هویت طبیعی و فرهنگی، ابزاری برای تغییر فرهنگی، اکوسیستم و اثر هنری. این تنوع در دیدگاه ها، پیچیدگی و غنای مفهوم منظر شهری را نشان می دهد.

عناصر و گونه بندی منظر شهری

منظر شهری از عناصر متعدد و گوناگونی تشکیل شده است که به دو دسته اصلی عناصر کالبدی و عناصر مکمل فضا تقسیم می شوند. عناصر کالبدی شامل ساختمان ها، خیابان ها، پارک ها، مبلمان شهری و هر آنچه که دارای فرم و شکل فیزیکی در شهر است، می شود. این عناصر چارچوب اصلی منظر را شکل می دهند. در مقابل، عناصر مکمل فضا شامل عوامل غیرکالبدی مانند نور، رنگ، صدا، بو، پوشش گیاهی، آب و حتی حضور انسان ها و فعالیت های آن هاست که به فضا روح و زندگی می بخشند و ادراک ما را از منظر تکمیل می کنند.

گونه بندی منظر شهری نیز می تواند بر اساس مقیاس های مختلفی صورت گیرد که شامل مقیاس کلان و دورنمای شهری (نمای کلی شهر از فواصل دور)، مقیاس میانی و چشم انداز درون شهری (دیدهای از خیابان ها و محلات) و مقیاس خرد منظر شهری (جزئیات و عناصر کوچک در فضاهای عمومی) می شود. هر یک از این مقیاس ها نیازمند رویکردهای طراحی و مدیریتی خاص خود هستند.

رویکردهای مرتبط با منظر شهری نیز متنوع اند و می توان آن ها را در چهار دسته اصلی خلاصه کرد:

1. رویکرد زیبایی شناسی: تأکید بر جذابیت بصری و هارمونی فرم ها و رنگ ها در منظر شهری.
2. رویکرد عملکردی: توجه به کارایی فضاها و پاسخگویی به نیازهای عملی شهروندان.
3. رویکرد هویتی: نقش منظر در ایجاد حس تعلق و هویت مکانی برای ساکنان.
4. رویکرد زیست محیطی: اهمیت منظر در حفظ تعادل اکولوژیکی، کاهش آلودگی و ارتقای پایداری شهری.

این رویکردها نشان دهنده ابعاد چندگانه منظر شهری و لزوم نگاهی جامع در برنامه ریزی و طراحی آن است.

فصل سوم: منظر موقت شهری (پتانسیل های نهفته و چالش ها)

فصل سوم کتاب «منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک» به یکی از نوآورانه ترین و در عین حال چالش برانگیزترین مفاهیم در شهرسازی معاصر، یعنی مناظر موقت شهری، می پردازد. این فصل به تعریف، اهمیت، نظریات، دسته بندی و ویژگی های این نوع فضاها پرداخته و پتانسیل های نهفته و چالش های پیش روی آن ها را روشن می سازد. درک دقیق این مبحث برای مدیران شهری و برنامه ریزان، جهت بهره برداری مؤثر از ظرفیت های موجود در شهر، ضروری است.

تعریف و اهمیت مناظر موقت شهری

مناظر موقت شهری به زمین ها یا فضاهای بلااستفاده و رهاشده در سطح شهر اطلاق می شود که به صورت موقت و با برنامه ریزی هدفمند برای کاربردهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی یا زیست محیطی مورد بهره برداری قرار می گیرند. این فضاها که می توانند شامل زمین های خالی، ساختمان های متروکه، یا حتی بخش هایی از خیابان ها و میادین باشند، برای مدت زمانی مشخص و با هدف پاسخگویی به نیازهای کوتاه مدت یا میان مدت جامعه، فعال می شوند. اهمیت مناظر موقت شهری در تأثیرات چندوجهی آن ها بر کیفیت زندگی شهری و توسعه پایدار نهفته است.

این فضاها نقش حیاتی در افزایش همبستگی های اجتماعی، ارتقاء رفتارهای شهروندی و بهبود کیفیت محیط زندگی شهروندان ایفا می کنند. با فعال سازی موقت این فضاها، می توانند به بستری برای رویدادهای فرهنگی-اجتماعی، بازارچه های محلی، باغ های شهری، پارک های موقت و فضاهای بازی برای کودکان تبدیل شوند. این امر به ایجاد حس تعلق، مشارکت اجتماعی و سرزندگی در محلات کمک می کند. همچنین، مناظر موقت می توانند به کاهش تخریب فضاهای رهاشده، پیشگیری از وقوع جرائم، و بهبود چهره بصری شهر کمک کرده و به عنوان فرصتی برای آزمایش ایده های جدید در شهرسازی عمل کنند.

نظریات، دسته بندی و ویژگی ها

در ادبیات شهرسازی و طراحی شهری، دیدگاه ها و نظریات متعددی پیرامون مناظر موقت شهری وجود دارد. برخی این فضاها را به عنوان راه حل های کوتاه مدت برای مشکلات شهری می بینند، در حالی که برخی دیگر آن ها را فرصتی برای نوآوری، مشارکت شهروندان و ایجاد تحولات پایدار در بلندمدت می دانند. دسته بندی مناظر موقت می تواند بر اساس نوع کاربری (اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، زیست محیطی)، مدت زمان استفاده (کوتاه مدت، میان مدت)، مقیاس (محله ای، شهری) و میزان مشارکت مردمی صورت گیرد.

اصلی ترین ویژگی های مناظر موقت شهری عبارتند از:

• انعطاف پذیری: قابلیت تغییر کاربری و طراحی متناسب با نیازهای متغیر.
• مشارکت پذیری: اغلب با مشارکت مستقیم شهروندان و جوامع محلی طراحی و اجرا می شوند.
• هزینه کم: معمولاً با حداقل سرمایه گذاری و استفاده از مواد بازیافتی و موقت ساخته می شوند.
• زمانی بودن: ماهیت گذرا و محدودیت زمانی در بهره برداری.
• آزمون گری: فرصتی برای آزمایش ایده های نوآورانه در شهرسازی قبل از سرمایه گذاری های بزرگ.
• احیای موقت: قابلیت احیای فضاهای فراموش شده و بی کاربرد شهری.

مصادیق و نمونه های جهانی

تجربیات موفق متعددی از مناظر موقت در سراسر جهان وجود دارد که پتانسیل این رویکرد را نشان می دهد. به عنوان مثال:

• پارک های پاپ آپ (Pop-Up Parks): در شهرهایی مانند روئن فرانسه و نیویورک، فضاهای پارکینگ یا زمین های خالی به طور موقت به پارک های کوچک، باغچه های شهری یا فضاهای استراحت تبدیل می شوند که به سرعت می توان آن ها را راه اندازی و جمع آوری کرد.
• طراحی روستای COP22 در مراکش: این روستا به عنوان نمونه ای از شهرسازی موقت برای رویدادهای بزرگ بین المللی طراحی شد که پس از پایان کنفرانس، قابلیت جمع آوری و استفاده مجدد عناصر آن وجود داشت.
• فضاهای فرهنگی و هنری موقت: در بسیاری از شهرهای بزرگ، ساختمان های متروکه یا انبارها برای برگزاری نمایشگاه های هنری، کنسرت ها یا فستیوال های موقت استفاده می شوند که پس از اتمام رویداد، دوباره تغییر کاربری می دهند.
• نمایشگاه های جهانی اکسپو: این رویدادها نمونه ای بارز از ایجاد شهرهای موقت در مقیاس وسیع هستند که پس از چند ماه، بخش عمده سازه های آن ها جمع آوری شده و فضا به کاربری های دیگر تبدیل می شود.

این مصادیق نشان می دهند که مدیریت صحیح و استراتژیک این فضاها، کلید موفقیت و بهره برداری بهینه از آن هاست.

فصل چهارم: هسته کتاب – مدیریت استراتژیک مناظر موقت شهری (برنامه عملیاتی)

فصل چهارم، قلب و هسته اصلی کتاب «منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک» را تشکیل می دهد؛ جایی که نویسندگان، چارچوبی عملیاتی برای به کارگیری اصول مدیریت استراتژیک در زمینه مناظر موقت شهری ارائه می کنند. این فصل به برنامه ریزان شهری و مدیران راهنمایی های مشخص و گام به گام می دهد تا چگونه فضاهای موقت را به صورت مؤثر و هدفمند مدیریت کنند. رویکرد جامع این بخش، شامل تدوین چشم انداز، مأموریت، اهداف، تحلیل موقعیت، فرمول بندی و اجرای استراتژی ها، و در نهایت کنترل و ارزیابی عملکرد است.

تدوین بیانیه چشم انداز و مأموریت برای مناظر موقت

تدوین بیانیه چشم انداز و مأموریت، گام اول و حیاتی در مدیریت استراتژیک هر پروژه ای، از جمله پروژه های منظر موقت شهری است. بیانیه چشم انداز، تصویر آینده ای مطلوب و الهام بخش را برای منظر موقت ترسیم می کند و به آن جهت گیری بلندمدت می دهد، حتی اگر خود پروژه موقتی باشد. این چشم انداز باید جامع، واقع گرایانه و در عین حال آرمان گرایانه باشد تا بتواند تمامی ذینفعان را درگیر کند. برای مثال، چشم انداز یک پارک پاپ آپ می تواند فضایی سرشار از زندگی و تعامل برای افزایش نشاط محله باشد.

بیانیه مأموریت نیز هدف اصلی وجودی آن منظر موقت را بیان می کند؛ اینکه چرا وجود دارد و چه کاری انجام می دهد. مأموریت باید واضح، مختصر و قابل فهم باشد و به روشنی خدمت یا محصول اصلی پروژه را مشخص کند. به عنوان مثال، مأموریت می تواند فراهم آوردن فضایی سبز و پویا برای رویدادهای فرهنگی و اجتماعی موقت، با تأکید بر مشارکت شهروندان باشد. نویسندگان در این بخش، مدل های چشم اندازسازی نظیر CDS (Community Development Society) و آرگون را معرفی کرده و کاربرد عملی آن ها را در تدوین بیانیه های مرتبط با مناظر موقت شرح می دهند. این مدل ها به شناسایی نیازها، ارزش ها و اهداف جامعه در طراحی چشم انداز کمک می کنند.

تعیین اهداف SMART و تحلیل SWOT

پس از تدوین چشم انداز و مأموریت، نوبت به تعیین اهداف مشخص، قابل اندازه گیری، دست یافتنی، مرتبط و زمان بندی شده (SMART) می رسد. این اهداف باید پشتیبان چشم انداز و مأموریت باشند و چارچوبی برای سنجش موفقیت پروژه فراهم آورند. به عنوان مثال، افزایش ۱۰ درصدی بازدیدکنندگان از منظر موقت در سه ماه اول یک هدف SMART است. تدوین اهداف SMART به مدیران کمک می کند تا عملکرد را به دقت رصد کرده و از حرکت در مسیر صحیح اطمینان حاصل کنند.

تحلیل SWOT (قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدات) یکی از ابزارهای کلیدی در این مرحله است که برای شناسایی وضعیت موجود و آتی منظر موقت به کار می رود. قوت ها و ضعف ها به جنبه های داخلی پروژه (مانند نیروی انسانی، بودجه، طراحی) مربوط می شوند، در حالی که فرصت ها و تهدیدات به عوامل خارجی (مانند سیاست های شهری، تغییرات جمعیتی، رقبا) اشاره دارند. با انجام دقیق تحلیل SWOT، می توان استراتژی هایی را تدوین کرد که قوت ها را تقویت، ضعف ها را برطرف، از فرصت ها بهره برداری و تهدیدات را مدیریت کنند. این تحلیل در مدیریت فضاهای شهری، به ویژه در پروژه های موقت که با عدم قطعیت های زیادی مواجه هستند، بسیار کاربردی است.

فرمول بندی و اجرای استراتژی ها

پس از تحلیل SWOT و تعیین اهداف، مرحله فرمول بندی استراتژی ها آغاز می شود. این استراتژی ها مجموعه ای از اقدامات و رویکردهای کلی هستند که برای دستیابی به اهداف SMART طراحی می شوند. کتاب به انواع استراتژی های مرتبط در زمینه منظر موقت اشاره می کند که می تواند شامل استراتژی های عملیاتی (نحوه مدیریت روزانه فضا)، استراتژی های رقابتی (نحوه جذب و حفظ مخاطب در مقایسه با سایر فضاهای شهری) و استراتژی های شرکتی (نحوه یکپارچه سازی منظر موقت با سایر برنامه های توسعه شهری) باشد.

اجرای استراتژی ها گام بعدی است که نیازمند تبدیل برنامه های کلی به اقدامات مشخص و قابل اجراست. این مرحله شامل تخصیص منابع (مالی، انسانی، زمانی)، طراحی ساختارهای سازمانی منعطف برای مدیریت پروژه، آموزش و توانمندسازی تیم اجرایی، و ایجاد سیستم های ارتباطی مؤثر با ذینفعان است. بسترسازی مناسب برای اجرای استراتژی ها، اطمینان از حمایت نهادهای بالادستی و مشارکت فعال جامعه محلی، از عوامل حیاتی موفقیت در این مرحله است. استفاده از تکنیک های مدیریت پروژه، مانند گانت چارت ها و مسیر بحرانی، می تواند به سازماندهی بهتر فرآیند اجرا کمک کند.

مدیریت استراتژیک همانند یک روش مدیریتی درست و مورد تأیید می تواند شرایط را در جهت سازماندهی و هدایت بی عیب و نقص مناظر موقت شهری مهیا سازد. این رویکرد تضمین می کند که حتی پروژه های با عمر کوتاه، از بالاترین سطح اثربخشی برخوردار باشند.

کنترل و ارزیابی استراتژیک

آخرین اما نه کم اهمیت ترین مرحله در چرخه مدیریت استراتژیک، کنترل و ارزیابی استراتژیک است. این مرحله شامل نظارت مستمر بر اجرای استراتژی ها و ارزیابی عملکرد پروژه در مقایسه با اهداف تعیین شده است. ابزارهای ارزیابی می توانند شامل نظرسنجی از کاربران، مشاهده رفتارها در فضا، اندازه گیری میزان استفاده از امکانات، و تحلیل بازخوردهای دریافتی باشند. هدف از این کنترل، شناسایی انحرافات از برنامه، ارزیابی اثربخشی استراتژی ها و در صورت لزوم، انجام اقدامات اصلاحی است.

ارزیابی مستمر، به مدیران امکان می دهد تا از دستیابی به اهداف اطمینان حاصل کنند و در صورت نیاز، استراتژی ها را تعدیل کرده یا حتی چشم انداز و مأموریت را بازنگری کنند. این فرآیند بازخورد، ماهیت پویای مدیریت استراتژیک را تأیید می کند و به منظر موقت شهری کمک می کند تا در طول عمر خود، همواره با نیازها و شرایط محیطی در حال تغییر، انطباق یابد و به اهداف خود وفادار بماند.

درس ها و نکات کلیدی برای برنامه ریزان شهری و مدیران

کتاب «منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک» مجموعه ای از درس های ارزشمند را برای برنامه ریزان شهری، معماران، مدیران شهری و سایر متخصصان درگیر در توسعه شهری ارائه می دهد. یکی از مهم ترین آموخته ها، ضرورت تلفیق تفکر استراتژیک با پویایی و انعطاف پذیری مورد نیاز در مدیریت فضاهای موقت است. این کتاب نشان می دهد که حتی پروژه های با عمر محدود نیز نیازمند چشم انداز، مأموریت، اهداف مشخص و برنامه ریزی دقیق هستند تا بتوانند حداکثر تأثیر را بر کیفیت زندگی شهری داشته باشند.

نکات کلیدی کاربردی شامل موارد زیر است:

• تفکر سیستمی: درک اینکه منظر موقت بخشی از یک سیستم پیچیده شهری است و موفقیت آن به ارتباط با سایر اجزا (مانند حمل ونقل، زیرساخت ها، جوامع محلی) بستگی دارد.
• مشارکت ذینفعان: اهمیت درگیر کردن فعال شهروندان، نهادهای مدنی، بخش خصوصی و دولتی در تمامی مراحل از برنامه ریزی تا اجرا و ارزیابی. این مشارکت، احساس مالکیت و پایداری پروژه را تقویت می کند.
• انعطاف پذیری در طراحی و اجرا: با توجه به ماهیت موقت این فضاها، طراحی ها باید قابلیت انطباق با تغییرات و نیازهای مختلف را داشته باشند. استفاده از مصالح موقت و قابل جابجایی می تواند راهگشا باشد.
• تأکید بر ارزش آفرینی: هر منظر موقت باید ارزشی مشخص (اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی یا اقتصادی) برای شهروندان و شهر ایجاد کند. این ارزش باید در چشم انداز و مأموریت به وضوح بیان شود.
• ارزیابی مستمر: نظارت و ارزیابی دائمی عملکرد برای شناسایی نقاط قوت و ضعف، و یادگیری از تجربیات گذشته برای بهبود پروژه های آینده ضروری است.

این رویکرد به مدیران کمک می کند تا از فرصت های بی نظیر نهفته در فضاهای بلااستفاده شهری برای ایجاد تحولات مثبت و پایدار بهره برداری کنند.

این کتاب برای چه کسانی مفید است؟ (کاربردهای عملی)

کتاب «منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک» به دلیل ماهیت جامع و کاربردی خود، می تواند برای طیف وسیعی از مخاطبان ارزشمند و مفید باشد. این اثر نه تنها به افزایش دانش نظری کمک می کند، بلکه راهکارهای عملی و قابل اجرا را برای مواجهه با چالش های مدیریت فضاهای شهری ارائه می دهد. مخاطبان اصلی و کاربردهای عملی این کتاب عبارتند از:

1. دانشجویان رشته های مرتبط: دانشجویان رشته های شهرسازی، معماری، طراحی شهری، برنامه ریزی شهری، مدیریت شهری و مدیریت استراتژیک می توانند از این کتاب به عنوان یک منبع مرجع غنی بهره ببرند. این کتاب مفاهیم کلیدی را به صورت سازمان یافته ارائه می دهد که برای تحقیقات، پروژه های دانشجویی، پایان نامه ها و امتحانات بسیار مفید است.
2. متخصصین و کارشناسان شهرسازی: فعالان، کارشناسان و متخصصین حوزه شهرسازی در شهرداری ها، سازمان های توسعه شهری، و شرکت های مشاوره ای می توانند از رویکردهای عملی کتاب برای بهبود کیفیت پروژه های منظر موقت و فضاهای عمومی بهره مند شوند. این کتاب ابزارهایی برای مدیریت استراتژیک در طراحی، اجرا و نگهداری این فضاها ارائه می دهد.
3. مدیران شهری و سیاست گذاران: مدیران و سیاست گذاران در سطوح مختلف محلی و ملی که مسئول تصمیم گیری و برنامه ریزی برای توسعه شهری هستند، می توانند از اصول مدیریت استراتژیک ارائه شده در کتاب برای تدوین سیاست های مؤثر و پایدار در زمینه فضاهای موقت شهری استفاده کنند.
4. پژوهشگران و اساتید دانشگاه: این کتاب می تواند به عنوان یک منبع ارزشمند برای پژوهشگران در انجام مطالعات نظری و کاربردی در زمینه شهرسازی، مدیریت فضاهای عمومی و توسعه پایدار شهری مورد استفاده قرار گیرد. اساتید نیز می توانند از آن به عنوان یک منبع آموزشی برای دروس مرتبط بهره ببرند.
5. عموم علاقه مندان: هر کسی که به مباحث توسعه پایدار شهری، مدیریت فضاهای عمومی، نقش منظر در ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان و ایده های نوآورانه در شهرسازی علاقه دارد، می تواند با مطالعه این کتاب به درک عمیق تری از این مفاهیم دست یابد و با اهمیت مدیریت استراتژیک در ارتقاء کیفیت محیط شهری آشنا شود.

در نهایت، کتاب «منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک» نقش مهمی در تربیت نیروی متخصص و ارتقاء دانش در حوزه شهرسازی ایفا می کند و به تمامی این گروه ها کمک می کند تا با دیدی جامع تر و ابزارهایی کارآمدتر به چالش های شهری بنگرند و برای آن ها راه حل های خلاقانه و پایدار ارائه دهند.

نتیجه گیری

کتاب «منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک» اثر خورشید رشیدی و صادق شیرجنگ، یک اثر برجسته و پیشرو در ادبیات شهرسازی و مدیریت محسوب می شود که به شکل مؤثری دو حوزه مهم و حیاتی را به هم پیوند می زند. این کتاب با ارائه یک چارچوب جامع و عملی، نقش حیاتی مدیریت استراتژیک را در بهره برداری بهینه از پتانسیل های مناظر موقت شهری آشکار می سازد. از تعریف مبانی مدیریت استراتژیک و منظر شهری گرفته تا ارائه راهکارهای گام به گام برای تدوین چشم انداز، مأموریت، اهداف، تحلیل SWOT، فرمول بندی استراتژی ها، اجرا و کنترل آن ها در بستر فضاهای موقت، این اثر راهنمایی بی بدیل برای متخصصان و علاقه مندان به شهرسازی است.

ضرورت رویکرد استراتژیک برای مناظر موقت شهری بیش از پیش احساس می شود. با توجه به سرعت تغییرات در محیط های شهری و نیاز روزافزون به فضاهای انعطاف پذیر و پاسخگو، این کتاب نشان می دهد که چگونه می توان با برنامه ریزی هوشمندانه و مدیریت هدفمند، فضاهای بلااستفاده را به کانون های پویایی برای تعاملات اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی تبدیل کرد. این رویکرد نه تنها به افزایش کیفیت محیط شهری و ارتقاء رفتارهای شهروندی کمک می کند، بلکه به شهرها امکان می دهد تا با چابکی و خلاقیت، به نیازهای متغیر جمعیت پاسخ دهند.

در نهایت، «خلاصه کتاب منظر موقت شهری: مدیریت استراتژیک ( نویسنده خورشید رشیدی، صادق شیرجنگ )» تأکیدی بر این مهم است که با نگاهی جامع و استراتژیک، می توان از هر فضای شهری، حتی فضاهای موقت، برای ساختن شهرهایی زیباتر، پایدارتر و انسان محورتر بهره برد. برای تعمق بیشتر در این مبحث و بهره گیری کامل از دانش ارائه شده، مطالعه نسخه کامل کتاب به کلیه دست اندرکاران و دانشجویان رشته های مرتبط اکیداً توصیه می شود.