استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران: در مواجهه با اسراییل، نیازی به انتقام فوری ندارید، خود را کنترل کنید/ بعضی حرفها فتنه می آفریند

آخرین به روز رسانی: 19/01/1403

خواندن این مطلب 4 دقیقه زمان میبرد

1- فریب جنگ طلبی اسراییل را نخورید و به ایران بیندیشید. باید طریق صلابت و مصلحت را توامان در پیش گیرید؛ کناره گیری از افزایش تنش قطعا به ضرر اسراییل و به نفع ایران است. نظام تصمیم گیری را تحقیر و تحریک نکنید، بگذارید با آرامش تصمیم بگیرند. گاهی انتقام، تنها حرص را راضی می کند نه عقل را.

حزم و احتیاط، جماعتِ سرکش حاکم بر اسراییل را در دامی که خود ساخته خفه می کند. اینکه اسراییل، این بت جنگجوی زمانه، دایما آدم می کُشد و خون می ریزد، نشان استیصال یک قدرت نظامی است. آری! اسراییل با حمایت سیاسی-نظامی آمریکا قدرت نظامی پیشرفته ای دارد اما وقتی قدرتی با چنین سبعیتی و چنان نخست وزیری تقلای ننگ و تمنای خون می کند نشانه استیصال است. بر اعصاب خود مسلط باشید و به سبعیت این نخست وزیر افسارگسیخته دامن نزنید. اقدامات حفاظتی برای نقاط آسیب زا را افزایش دهید. اقدامات حفاظتی فقط نظامی نیست بلکه تدابیر سیاسی و جابه جایی های استراتژیک است. بیش از این به گفت ناید.

2- این سخن غلطی است که اگر ایران پاسخ اسراییل را ندهد، مشروعیتش را در نیروهای طرفدار از دست خواهد داد. نیروهای طرفدار باید به این بلوغ فکری برسند که بر طبل مخرب جنگ نکوبند. دیرگاهی است که با بی تدبیری عقلانیت از آنها گرفته شده است. آنها سرشار از کینه، نفرت و سوءظن به نیروهای ملی و رقبای داخلی خود شده اند. اقدامات اسراییل باید با استراتژی های درازمدتی که جمهوری اسلامی علیه آن در پیش گرفته است، تراز شود نه با ترورهای اخیر. اینکه برخی از طرفداران دولت با تاخیر ذهنی به عقلانیت رسیده و بر سبیل حزم و احتیاط آمده اند، مبارک است.

3- اسراییل ترکیبی از قدرت و ضعف است. هر دو بعد را باید دید. ساده لوحی نکنیم. رژیمی جنگ زی که در دام افتاده است، می تواند خطرناک باشد. آرامش در چنین شرایطی می تواند به منزله یک سلاح عمل کند. رژیم آپارتاید در بن بستی تاریخی است؛ «عبث آن جنگجو بر آب و آتش می زند خود را».

ما نباید تغذیه خون و خرابی را برایش فراهم کنیم. کماکان از طریق مراجع دیپلماتیک و سازمان های بین المللی باید افشاگری کنیم؛ هرچند تاثیر اندکی داشته باشد. فراموش نکنیم اگر در داخل عادل و فرهیخته باشیم، اقدامات دیپلماتیک بر جهانیان اثر خواهد داشت. به خرمای آلوده خرافات، افطارِ جهل نکنیم که مردمان را در جهان از خود بیزار می کنیم.

4- منازعات سیاست خارجی را یا با تفاهمات بزرگ یا با رویکردی تدریجی-مثبت و با مدیریت بحران باید حل کرد. ایران در مواجهه با غرب و به ویژه آمریکا باید برای این دو رویکرد سناریوهایی پایدار داشته باشد. نباید اجازه دهیم از کلیه بازی های تجاری-سیاسی-استراتژیک در عرصه بین الملل حذف شویم؛ چراکه در چنین صورتی کشورهای کوچک منطقه هم برایمان قد عَلَم می کنند. مسیله اساسی انتقام نیست، مسیله اساسی این است که دست ما از این ارتباطات کوتاه شده است. اگرچه «دیپلماسی توده ای» نکات مثبت و محدودی دارد اما نمی تواند جایگزین دیپلماسی عمومی و دیپلماسی رسمی شود.

5- وضع به گونه ای شده است که اگر شما در پی تنش زدایی با آمریکا باشید، این آمریکاست که راضی به تنش زدایی نیست یا بار سنگین بر آن می نهد. مسیله به این سادگی حل نمی شود. ناز پرنیاز تو فزون طلبی او را دامن زده است. پرونده هسته ای ایران، به ویژه در دو دهه اخیر، «تاریخمندی منفعتی» برای نظام بین الملل و به ویژه برای نظام منطقه ای پیدا کرده است؛ یعنی به دلیل طولانی شدن این پرونده، کشورهای مختلف جایگاه منفعتی خود را در این شکاف تاریخی پیدا کرده اند. نفع خود را بر پایه این شکاف تنظیم کرده اند و بر اساس آن شبکه های ارتباطی خود را در نظام بین الملل سامان داده و تثبیت کرده اند. مشکل، از یک پرونده به یک شبکه مرجانی تبدیل شده است. اقتصاد بین الملل، تجارت، حمل ونقل استراتژیک و وجوه سخت افزاری ارتباطات بین الملل بر پایه اختلافات ما با آمریکا شکل گرفته است. این، خود خطر نهادینه شدن حذف ما از مناسبات بین الملل را در پی دارد.

6- در نتیجه، ضمن تاکید بر دو رویکردی که در بند 4 بیان شد، باید به راه اندازی پروژه های ملی توسعه اندیشید و برای آن عزم ملی-کارشناسی ایجاد کرد. شماری از این پروژه ها را در نوشتارهای گوناگون برشمرده ام. دست از جشن شادی کودکانه ای که در صداوسیما برای خود برگزار می کنید، بردارید. دولت برنامه توسعه ندارد و پس از سه سال هنوز سردرگم است. ماه هاست برای مهم ترین رکن توسعه کشور، یعنی سواحل مکران، هنوز دبیری تعیین نکرده است. دلخوش به این است که هر شب در اخبار 20:30 برای سفرها و سخنرانی های رییس جمهور بزم خوش کارآمدی می گیرند. مشکل اصلی کشور این است که راه نظام تصمیم گیری بر اساس تفکر توسعه و کارشناسی مستقلِ ملی بسته شده است. برای اصلاح سیاست خارجی باید اصلاح سیاست داخلی و گشایش های سیاسی در اولویت باشد. ظرفیت دولت ملی در ایران باید احیا شود.

7- امسال به طرز درخورتوجهی شعارهای «لعنت بر یهود» در تابلوهای از پیش آماده شده برای راهپیمایی ها استفاده شده بود. در برنامه سحرگاهی سیمای جمهوری اسلامی در روز قدس، تکیه کلام یک واعظ موثر «خیانت های یهود» بود. او به طرز معناداری نه از واژه صهیونیسم و نه رژیم آپارتاید سخن به میان نیاورد. در این 45 سال همواره موضع رسمی ایران یهودستیزی نبوده است. یهودستیزی چهره ایران را تخریب می کند. این چه انحرافی است که بر جان سیاست در کشور افتاده است؟ ز آب زهرآگینِ کلام، موج فتنه خونبار برخیزد.

23302