از «خانه نور» تا مسجد صفی رشت

از «خانه نور» تا خانه خدا، راهی نیست؛ مساجد به‌عنوان خانه خدا مکانی برای عبادت و زدودن هرآنچه بر قلب تاریکی می‌افکند، جایی که اگر از هرآنچه غیر اوست پاک شود، نور الهی به تعبیر عرفا بر آن می‌تابد. اما «خانه نور» در محله مسجد صفی رشت، نام یک مسجد نیست، بلکه عنوانی برای خانه‌ای است که اهالی محله در دیرباز آن را با «روضه‌های حسینی» می‌شناسند. خانه‌ای در نزدیکی قدیمی‌ترین مسجد تاریخی شهر رشت، بنایی به‌جامانده از دوره قاجار که مرداد ماه سال‌جاری با نام خانه «آیت‌الله رودباری» در فهرست آثار ملی ثبت شد اما پیش از آنکه این خانه ثبت ملی شود، کاشی با عنوان «خانه نور» بر سردرب این خانه نصب شد.

۲۶ تیرماه سال ۱۴۰۱ کاشی‌ای با نوشته «خانه نور» از سوی مدیریت شهری شهرداری رشت، بر درب منزل آیت‌الله سیدمجتبی رودباری نصب شد. این اقدام به منظور ارج نهادن به خانه‌هایی انجام شد که برپایی مراسم عزاداری شهدای کربلا در آن قدمت دیرینه دارد. البته این نامگذاری، در زمانی صورت گرفت که آیت‌الله رودباری به دیدار حق شتافته و در مجاورت مسجد صفی، مکانی که عمری در آن پیش‌نماز بود، آرام گرفت.

حالا کاشی ماندگار «خانه نور» بر سردرب خانه‌ای قرار گرفته که خاندان رودباری عمری در آن زیسته‌اند. خانه‌ای به‌جامانده از دوره قاجار که اخیرا مرمت شده است. خانه‌ آیت‌الله رودباری، از جمله خانه‌ های تاریخی شهر رشت است که به شیوه الگویی (بهره‌گیری از زبان معماری تاریخی ایران) در مجاورت بازار شهر و در بخش غربی مسجد صفی این شهر ساخته ‌شده است.

تاریخ احداث بنا، بر اساس کتیبه‌های نصب شده بر نمای جنوبی آن، به سال ۱۲۲۱ قمری ارجاع داده شده است. مساحت این خانه حدود ۸۹۰ مترمربع بوده و با ساختار مستطیلی شکل کشیده، در راستای شمالی و جنوبی قرار گرفته‌است. ساختار فضایی خانه، به‌صورت L شکل است. بخش شمالی خانه که هسته تاریخی آن به‌ شمار می‌رود، کشیدگی غربی – شرقی داشته و ترکیبی از چلیپای میانی و گوشواره‌های جانبی است. بخش غربی که در دوره معاصر به بنا افزوده شده، امتدادی شمالی – جنوبی داشته و شامل سه اتاق تو در تو است.

وضعیت آسیب‌پذیر سازه‌ سقف بنا که خرپایی چوبی است و شکستگی چند تیر اصلی در ساختار آن از یک سو و نابه‌سامانی فضاهای داخلی که خود معلول حذف و الحاقات متعدد و فرسودگی بناست، سبب افت کیفیت معماری و به تبع آن، کاهش کیفیت زندگی در خانه برای مالکان آن شده است. از همین‌رو، طرح مرمت و احیای خانه رودباری کوشیده است تا ضمن اصلاح ساختار معماری، ساماندهی سرویس‌های بهداشتی، آشپزخانه، بهسازی و استحکام‌بخشی خرپای چوبی و به‌روزرسانی سیستم‌های تاسیساتی، شرایط بهینه‌ای برای تداوم زندگی در این خانه ارزشمند را فراهم آورد.

البته از ظواهر بنایی که اکنون در یک پلان L قرار دارد، می‌توان دریافت که خانه از دو بخش قدیمی و جدید ساخته شده است. پلان خانه بر یک کرسی چینی قرار دارد، ولی ظاهرا «گربه‌رو» (فضای خالی زیر بنا در معماری بومی گیلان که به گردش هوا و کاهش رطوبت از کف کمک می‌کرد.) در بخش‌هایی پر شده است.

بخش قدیمی، دو درب ورودی چوبی دارد که به اتاق‌های شاه‌نشین می‌رسد. بالای این درهای چوبی، طاق هلالی مقرنس کاری با گچبری‌هایی در طرفین دیده می‌شود و دو کتیبه سنگی در طرفین آن قرار دارد. گفته شده، این عمارت در گذشته پنجره‌های ارسی داشته و بعدها ارسی‌ها را حذف کرده و پنجره‌های چوبی ساده چوبی گذاشته‌اند.

اتاق شاه نشین، سقف بلندی دارد و دارای رف‌ها و طاقچه‌هایی با تزئینات گچ‌بری مختصر است. در یکی از اتاق‌های گوشواره، کتابخانه شخصی آیت‌الله رودباری قرار دارد. عمارت دو حیاط دارد. حیاط جلوی ساختمان باغچه‌بندی است و حیاط پشتی با یک راهروی باریک متصل به عمارت، به بخش قدیمی خانه می‌رسد.

۱۶مهرماه جاری، خانه آیت‌الله رودباری، پذیرای کودکانی بود که همراه پدربزرگ و مادربزرگ‌های خود به این خانه آمدند و خاطرات روضه‌های حسینی دهه محرم این خانه برای نسل جدید بازخوانی شد. در این برنامه، فرزند آیت‌الله سیدمجتبی رودباری، از سجایای اخلاقی و از ساده زیستی پدر گفت، از اینکه ایشان پس از تحصیل علوم دینی در نجف اشرف، در سال ۱۳۵۸ به زادگاه خود برای تبلیغ بازگشت و در مسجد صفی که در جوار خانه‌اش بود، نماز جماعت اقامه می‌کرد.

اکنون اگر کسی بخواهد بر مزار آیت الله رودباری رفته و سپس به خانه نور  برود، زمان زیادی نمی‌خواهد. از خانه رودباری تا محل مسجد صفی، چند گام بیشتر نیست. این مسجد که در سال ۱۳۹۹ مرمت شده است، سال‌ها محل برپایی نماز جماعت به پیش‌نمازی آیت‌الله سید محتبی و پدرش سیدمحمدتقی رودباری بوده است. اکنون ورودی مسجد، دو سنگ قبر دیده می‌شود که مشخصات و سال فوت درج شده است. یکی آرامگاه ابدی آیت‌الله سید محمد تقی رودباری (وفات: ۱۳۶۵) و دیگری سنگ مزار فرزندش آیت‌الله سیدمجتبی رودباری (وفات: ۲/۱/۱۴۰۱) است.

پایان خبر دانش نامه